Morgunblaðið - 12.02.2006, Blaðsíða 40

Jónas Leifsson að mynda gögn í Þjóðarbókhlöðu.
Jafnar aðgang allra Ís-
lendinga að þekkingu
Þessi landsaðgangur bæði aðvísindalegum gögnum oggögnum fyrir almenning ereinstakur í heiminum,
engri annarri þjóð hefur tekist að
fá slíka samninga við seljendur
þessara gagna,“ segir Sigrún Klara
Hannesdóttir landsbókavörður.
„Í raun má segja að hver einasti
Íslendingur sé með gríðarlega
stórt fræðibókasafn á borðinu hjá
sér.
Þetta gerir það að verkum að
hægt er að stunda framhaldsnám
og rannsóknir hvar sem er á land-
inu, þetta er bæði framfaramál og
byggðamál ekki síður, af því að
með þessu er verið að jafna að-
stöðu allra Íslendinga í þekking-
arleitinni.
Við Íslendingar erum svo fá-
mennir að við myndum aldrei hafa
bolmagn til að byggja upp mörg
vísindabókasöfn og þess vegna er
þetta lykilatriði í allri þekkingar-
leit og viðleitninni til að Ísland
verði fyrsta flokks þekkingarsam-
félag.“
Reynt að skipta
kostnaði réttlátlega
Er erfitt að ná samningum af
þessu tagi?
„Nei, ekki við aðilana erlendis,
vandamálið er að fá aðila á Íslandi
til að borga fyrir þennan aðgang.
Hann er náttúrlega ekki ókeypis
þótt einstaklingurinn borgi ekki
fyrir hann á hverjum tíma. Oft vita
menn ekki að þeir eru að nota
gögn sem er borgað fyrir á lands-
vísu. Eftir nýju greiðslumódeli fyr-
ir tímaritin þá skiptum við not-
endum upp í fimm hópa,
háskólabókasafn, heilbrigðisbóka-
safn, rannsóknabókasöfn, þjón-
ustustofnanir og ráðuneyti og
einkaaðila. Síðan reyndum við að
skipta eins réttlátlega og við töld-
um mögulegt kostnaði við lands-
aðganginn. Ástæðan fyrir því að
þetta var orðið mjög brýnt var sú
að á örfáum árum hefur landslagið
gjörbreyst. Háskólum hefur fjölg-
að, fræðasetrum hefur fjölgað og
nemendum hefur fjölgað gríðar-
lega. Það var því nauðsynlegt að
skipta greiðslum þannig að nýjar
stofnanir kæmu að þeim líka. Nú
er greiðslum skipt á háskólastigi
eftir nemendafjölda og fjárveiting-
um og síðan reynum við að skipta á
hina eftir áætlaðri notkun. Vand-
inn við að mæla notkun er sá að
þar sem allt landið hefur aðgang
getum við ekki séð hverjir eru að
nota hvað, við megum það ekki
vegna persónuverndar.“
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Sveinn Ólafsson og Sigrún Klara Hannesdóttir í Þjóðarbókhlöðu.
Þegar fróðleiksfýsnin grípur landann er svarið www.hvar.is – landsaðgangur.
Guðrún Guðlaugsdóttir ræddi við Sigrúnu Klöru Hannesdóttur lands-
bókavörð og Svein Ólafsson upplýsingafulltrúa um vefinn sem bæði
vísindamenn og almenningur geta haft ómælt gagn af.
40 SUNNUDAGUR 12. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Að gera góða auglýsingu betri
Morgunblaðið býður hönnuðum upp á námskeið þar sem farið verður yfir
helstu tæknilegu þætti þess hvernig hægt er að gera góða auglýsingu betri.
Meðal þess sem farið verður yfir er:
● Að velja liti í Morgunblaðið, auk blaða sem eru prentuð
á 60 gr pappír.
● Stillingu tölvuskjáa og gerð skjá- og prentprófíla.
● Að setja upp Photoshop forritið þannig að það henti
vinnslu fyrir Morgunblaðið.
● Notkun prófíla.
● Helstu atriði í myndvinnslu og nýjungar í Photoshop.
● Gerð prófarka, þannig að þær endurspegli endanlega útkomu.
● Gerð pdf skráa.
● Sendingu auglýsinga til Morgunblaðsins.
● Margháttaðir möguleikar með tilkomu nýju prentvélarinnar.
Um er að ræða fjögur hálfs dags námskeið, sem standa munu yfir frá
kl. 13:15 til kl. 17:00, í Morgunblaðshúsinu í Kringlunni 1, og eru ókeypis.
Þátttakendur geta valið milli fjögurra dagsetninga, 21., 23. og 28.
febrúar eða 2. mars.
Auk þess verður heimsókn kl. 14:00 í prentsmiðju blaðsins við
Hádegismóa föstudaginn 24. febrúar fyrir þátttakendur í tveimur fyrstu
námskeiðunum, en 3. mars fyrir þátttakendur í tveimur seinni
námskeiðunum.
Leiðbeinendur verða Ólafur Brynjólfsson og Snorri Guðjónsson.
Heimsókn í prentsmiðju munu þau Helga F. Edwardsdóttir,
Stefán Stefánsson og Sölvi Ólafsson sjá um.
Vinsamlega tilkynnið þátttöku til auglýsingadeildar Morgunblaðsins í
netfang augl@mbl.is, þar sem fram kemur nafn, símanúmer,
vinnustaður eða skóli og hvaða dagur hentar best.
FYRIR HÖNNUÐI AUGLÝSINGA Vísindamenn og
almenningur nota
vefinn mikið
Hægt er að komast inn ásvokallaðan landsaðgangwww.hvar.is. Þar ergeymdur aðgangur að
ýmsum gögnum sem fróðlegt er að
skyggnast í.
„Notkunin á þessum 12 gagna-
söfnum sem þar eru geymd hefur
aukist ár frá ári undanfarin fimm
ár,“ segir Sveinn Ólafsson umsjón-
armaður landsaðgangs.
„Verkefnið heitir fullu nafni
Landsaðgangur að gagnasöfnum
og rafrænum tímaritum.“
En hver er nú helsta rósin í
hnappagati landsaðgangs?
„Annars vegar er lögð áhersla á
vísindaleg gögn og hins vegar
gögn sem nýtast almenningi.
Hvort tveggja er mikið notað og
vísindalegu gögnin hafa sannað
gildi sitt, ekki síst með því hversu
greiður aðgangur er að þeim.
Tímasparnaður vísindamanna um
200 þúsund vinnustundir á ári
Ef við miðum við reynslu fólks,
eins og einn dósent við Háskóla Ís-
lands hefur lýst þá tók það hann
alltaf klukkutíma að fara og ná í
greinar með gamla laginu, þegar
þurfti að ljósrita þær inni á bóka-
safni. Nú er hægt að ná í þessar
greinar á fljótlegri hátt en miðað
við þessa reynslusögu dósentsins
getum við gert ráð fyrir allt að
hálftíma tímasparnaði við að ná í
gögn á landsaðgangi. Þess má geta
að það voru sóttar yfir 480 þúsund
vísindalegar greinar árið 2004 og
yfir 420 þúsund slíkar greinar árið
2005.
Þá er ljóst að tímasparnaður vís-
indafólks eða hagræðið við að ná í
greinarnar á þennan hátt gæti
numið yfir 200 þúsund vinnustund-
um á ári.“
Greinar Morgunblaðsins
aðgengilegar um allan heim
En hvað með þau gögn sem nýt-
ast almenningi?
„Þau eru mikið sótt líka og að-
sóknin að þeim eykst líka frá ári
til árs. Þar ber hæst Britannicu
Online, en aðgangur að henni er
miklu stærri en fólk sér þegar það
slær inn britannica.com, sem er
ókeypis útgáfan, landsaðgangur er
með áskrift að stærri útgáfu, við
borgum eina áskrift fyrir allt Ís-
land.
Þarna eru líka söfn á sviði lista
frá Grove. Það eru Grove Art og