Morgunblaðið - 08.12.2006, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 8. DESEMBER 2006 39
ar ekki
n 1970 og
þá lágar
ki á fyrr
n ein-
u. Búist
rnir
þessum
að dregst
ernig TR
ína er að
sóknum í
t.d. að
ð lækna-
Þá höfum
manna-
ildum og
sum fag-
Lillý.
yldu okk-
tarfa
.
erfisins,
rð um
jónustu,
jist ör-
i
dir mik-
stofnun
a þá sem
fnt sem
þess. Að-
spurður segir hann hins vegar að
þingmenn, sem móti starfsum-
hverfi Tryggingastofnunar með
lagasetningu, leiti sjaldan til
stofnunarinnar eftir upplýsingum.
„Oft segja menn að almanna-
tryggingar séu svo flóknar og
þess vegna fælast þeir um-
ræðuna. Að okkar mati er kerfið í
raun ekki flókið, en tekjutenging-
arnar gera kerfið ekki eins gegn-
sætt og það gæti verið.“
Karl Steinar segir að þótt kerfi
almannatrygginga hér á landi sé
á ýmsan hátt svipað kerfinu á
öðrum Norðurlöndum séu aðrir
drættir ólíkir. Stærsti munurinn á
íslenska kerfinu og öðrum sé
hversu tekjutenging sé ríkjandi
hér, þ.e. greiðslur almannatrygg-
inga skerðist í hlutfalli við tekjur
einstaklinga. „Grunnlífeyrir var
eitt sinn miklu hærri hlutfallslega
en hann er núna. Árið 1991 voru
neyðartímar í efnahagslífi þjóð-
arinnar og ég tók þátt í því sem
þingmaður að tekjutengja grunn-
lífeyrinn. Það var neyðarúrræði
og því miður hefur aldrei verið
snúið af þeirri braut. Þá má líka
nefna, að hér á landi tíðkast að
skerða greiðslur vegna tekna
maka, en það gerist ekki annars
staðar nema í miklu minni mæli.“
Greiðir bæði of og van
Tryggingastofnun hefur verið
gagnrýnd harðlega vegna árlegr-
ar endurkröfu á hendur fólki, sem
hefur haft hærri tekjur en það
áætlaði. Sigríður Lillý bendir á að
þótt Tryggingastofnun hafi þurft
að endurkrefja fólk um milljarð
vegna ársins 2003 hafi einnig
komið í ljós að einn milljarður
hafi verið vangreiddur. Árið 2004
voru ríflega 800 milljónir van-
greiddar og í síðasta uppgjöri,
fyrir 2005, kom fram að rúmlega
700 milljónir höfðu verið van-
greiddar það ár. „Ýmsir sem áttu
rétt á greiðslum höfðu ekki fengið
þær þar sem okkur höfðu ekki
borist réttar upplýsingar. Sá hluti
vill gjarnan gleymast í um-
ræðunni. Endurreikningar eru
því mikilvægir til að fólk fái notið
réttar síns til lífeyris.“
Karl Steinar segir afar mik-
ilvægt að fólk geri sér grein fyrir
þeirri grunnhugmynd, sem býr að
baki almannatryggingakerfinu.
Þjóðin þurfi að vera sátt, því ann-
ars sé hætta á að stoðir þessa
mikilvæga kerfis fúni.
g frá
afar
Morgunblaðið/Sverrir
starfsemi, sem snertir líf allra Íslendinga
Eftir Boga Þór Arason
bogi@mbl.is
SÉRFRÆÐINGAR í hermálum
eru efins um að hægt verði að kalla
þorra bandarísku hermannanna í
Írak heim á fyrsta fjórðungi ársins
2008 eins og lagt er til í skýrslu
nefndar beggja flokkanna á Banda-
ríkjaþingi.
Tillögur sem hljóma vel í Wash-
ington geta reynst óframkvæman-
legar í Bagdad þegar blákaldur
veruleikinn gerir strik í reikninginn.
Í skýrslu Íraksnefndar Banda-
ríkjaþings er lagt til að þjálfun
íraskra her- og lögreglumanna verði
hraðað til að írösku öryggissveitirn-
ar geti tekið við hlutverki banda-
rískra bardagasveita sem fyrst.
Nefndin leggur síðan til að bardaga-
sveitirnar verði kallaðar heim fyrir
apríl árið 2008.
Bandarískir sérfræðingar í her-
málum eru efins um að her- og lög-
reglusveitir Íraks geti komið á friði í
landinu og afstýrt allsherjar borg-
arastyrjöld án aðstoðar bardaga-
sveita Bandaríkjahers. „Við erum
þremur til fimm árum frá því að
Írakar komist nálægt því að byggja
upp her sem stendur á eigin fótum,“
hafði fréttastofan AFP eftir Ed
O’Connell, sérfræðingi hjá Rand
Corporation, hugveitu sem tengist
bandaríska flughernum.
Íraksnefndin bendir á að árang-
urinn af tveggja ára þjálfun íraskra
her- og lögreglumanna er langt frá
því að vera góður. Nefndin segir að
íraska hernum sé illa stjórnað, hann
sé illa vopnum búinn og erfiðlega
hafi gengið að manna hersveitirnar.
„Mikilvægum spurningum er enn
ósvarað um hollustuna og skipt-
inguna innan hersins eftir þjóð-
flokkum og trúarhópum – einkum
um hvort hersveitirnar séu tilbúnar
að annast verkefni í þágu þjóðarinn-
ar allrar í stað þess að þjóna hags-
munum eigin þjóðflokks eða trúar-
hóps,“ segir í skýrslunni.
Ástandið á írösku lögreglunni er
jafnvel enn verra: „Íraska lögreglan
getur ekki stemmt stigu við glæpum
og lögreglumenn taka iðulega þátt í
ofbeldi trúarhópanna, meðal annars
með því að handtaka súnní-araba að
ástæðulausu, pynta þá eða taka þá
af lífi.“
Óttast blóðuga valdabaráttu
Við þessar aðstæður er talin mikil
hætta á því að heimkvaðning banda-
rískra bardagasveita leiði til blóð-
ugrar baráttu um völd og yfirráða-
svæði milli vopnaðra hópa sjíta,
uppreisnarmanna úr röðum súnní-
araba og glæpahópa.
Rætt hefur verið um þann mögu-
leika að fjölga bandarísku hermönn-
unum í Írak tímabundið til að reyna
að stemma stigu við ofbeldinu þar til
íraski herinn getur tekið við. Yfir-
menn Bandaríkjahers hafa þó sagt
að ekki sé hægt að halda uppi fjöl-
mennari herafla í Írak lengur en í
fjóra til sex mánuði.
„Ég tel að við þurfum að viður-
kenna hreinskilnislega að ástandið
verður enn verra ef hermönnunum
verður fækkað eins og Íraksnefndin
leggur til og ef Íraksher er ekki fær
um að axla byrðarnar,“ hafði AFP
eftir Larry Diamond, einum af ráð-
gjöfum Íraksnefndarinnar. „Á hinn
bóginn er einnig hætta á því að Írak
haldi áfram að færast nær allsherj-
ar borgarastyrjöld ef við höldum
bara áfram að gera það sem við höf-
um gert og hlífum Írökum við því að
axla ábyrgð á eigin öryggi og finna
málamiðlunarlausnir á stærstu póli-
tísku vandamálunum.“
Loren Thompson, forstöðumaður
Lexington-stofnunarinnar, tók í
sama streng og sagði að það væri
„algerlega óraunhæft“ að ætla að
fækka bandarísku hermönnunum í
Írak innan fimmtán mánaða.
Hætta er á að sprengjutilræðum
stórfjölgi í Írak og mannfallið meðal
óbreyttra borgara aukist enn verði
hersveitirnar kallaðar heim.
Íraksnefndin leggur einnig til að
Bandaríkjamenn „dragi úr pólitísk-
um, hernaðarlegum og efnahagsleg-
um stuðningi sínum við Írak ef rík-
isstjórnin í Bagdad nær ekki
verulegum árangri í þeirri viðleitni
að tryggja öryggi landsins“.
Anthony Cordesman, sérfræð-
ingur hugveitunnar CSIS, hefur
gagnrýnt þessa tillögu harðlega.
„Eitt af vandamálunum er að eftir
að hafa sent naut til að frelsa postú-
línsverslun kennum við núna versl-
uninni um það að postulínið brotn-
aði,“ hafði fréttastofan AP eftir
Cordesman.
Mikill ágreiningur er milli stjórn-
málamanna sjíta, súnní-araba og
Kúrda um hvernig koma eigi á friði í
landinu. Sjítar í stjórninni hafa
hvatt Bandaríkjamenn til að gefa
írösku öryggissveitunum „lausan
tauminn“ til að þær geti gengið milli
bols og höfuðs á uppreisnarmönnum
úr röðum súnní-araba. Fulltrúar
súnní-araba í stjórninni eru andvíg-
ir þessari tillögu og óttast að hún
verði til þess að árásum sjíta á sak-
lausa súnní-araba fjölgi.
Leiðtogar súnní-araba líta svo á
að vopnaðir hópar og dauðasveitir
sjíta eigi mesta sök á ofbeldinu. For-
ystumenn sjíta kenna hins vegar
uppreisnarmönnum úr röðum
súnní-araba um blóðsúthellingarnar
og segja þá tengjast stjórnmála-
flokkum súnníta.
Hvorug fylkinganna virðist tilbú-
in að leysa vopnuðu hópana upp af
ótta við að samfélög þeirra verði þá
varnarlaus. Og jafnvel þótt stjórn-
málamennirnir nái samkomulagi
um slíkar ráðstafanir er ekki víst að
þeir séu nógu öflugir til að geta leyst
vígasveitirnar upp án frekari blóðs-
úthellinga.
Samið við Írana?
The Washington Post lýsti
skýrslu Íraksnefndarinnar sem
„stefnuyfirlýsingu raunsæismanns-
ins“. Blaðið sagði að nefndin hefði
„afneitað pólitískum og hernaðar-
legum aðferðum Bush-stjórnarinn-
ar í Írak“ og stefnu hennar í mál-
efnum Mið-Austurlanda.
Ekki er víst að Bush samþykki
allar tillögur nefndarinnar. Ljóst er
þó að hann er undir miklum þrýst-
ingi að breyta stefnu sinni, ekki síst
frá repúblikönum sem óttast að
Íraksmálin verði þeim að falli í for-
seta- og þingkosningunum árið
2008.
Til að mynda þykir líklegt að
Bush samþykki ekki þá tillögu
Íraksnefndarinnar að hefja „víð-
tækar viðræður“ við stjórnvöld í
Sýrlandi og Íran án nokkurra skil-
yrða. Stjórn Bush hefur sakað Sýr-
lendinga og Írana um að hafa kynt
undir ófriðnum í Írak.
Fréttaskýrendur The Wash-
ington Post segja að Sýrlendingar
og Íranar hafi verið tilbúnir til sam-
starfs við Bandaríkjastjórn fyrir
nokkrum árum en séu það sennilega
ekki lengur nú þegar hún á undir
högg að sækja.
Líklegt er einnig að Sýrlendingar
og Íranar vilji fá eitthvað fyrir sinn
snúð. Sýrlendingar þykja líklegir til
að krefjast þess að Bandaríkja-
stjórn hætti að beita sér gegn póli-
tískum áhrifum þeirra í Líbanon og
að þeir endurheimti Gólan-hæðirn-
ar í friðarviðræðum við Ísraela.
Viðbúið er að klerkastjórnin í Ír-
an krefjist tilslakana í deilunni um
kjarnorkuáætlun hennar og leggi
fast að Bandaríkjastjórn að kalla
herlið sitt í Írak heim. Tillagan um
viðræður Bandaríkjamanna við sjía-
klerkana í Íran er eitur í beinum
súnní-múslíma í arabalöndunum,
enda gætu þær orðið til þess að póli-
tísk áhrif Írana ykjust í Írak.
Reuters
Vilja breytingar Formenn Íraksnefndarinnar, James Baker (t.v.) og Lee Hamilton (t.h.), á leið til fundar við
leiðtoga öldungadeildar Bandaríkjaþings til að kynna tillögur nefndarinnar um breytta stefnu í Íraksmálunum.
Efasemdir um tillögur
Íraksnefndarinnar
Í HNOTSKURN
» Íraksnefndin leggur m.a.til að bandarískum leið-
beinendum og ráðgjöfum í
íröskum her- og lög-
reglusveitum verði fjölgað úr
4.000 í allt að 20.000.
» Hún leggur til að Írakartaki við stjórn hersins
ekki síðar en í apríl nk. og að
hann geti staðið á eigin fótum
í lok næsta árs.
» Lagt er til að efnt verðitil alþjóðlegrar ráðstefnu
um frið milli Ísraels og Sýr-
lands.
Nýr vefur Tryggingastofnunar rík-
isins verður tekinn í notkun í dag,
föstudag. Hann verður aðgengi-
legri en sá sem nú er í notkun og
auðveldar skýra myndframsetn-
ingu upplýsinga. Á vefnum er hægt
að stækka letur, á honum er öflug
leitarvél og svo er leitast við að
hafa texta skilmerkilegan. Þá býð-
ur vefurinn upp á ýmsa möguleika
til gagnvirkni. Ætlunin er að fólk
geti, þegar fram líða stundir, nálg-
ast upplýsingar um sjálft sig, t.d.
hversu mikið það hafi greitt í lyfja-
kostnað á árinu, eða fengið end-
urgreitt í kostnaði. Þannig eigi það
auðveldara með að fá upplýsingar
um rétt sinn.
Tryggingastofnun ríkisins var
fyrsta almannatryggingastofnun á
Norðurlöndum sem setti upp eigin
vef. Hann hefur gagnast ágætlega
til upplýsingagjafar, en í tilefni 70
ára afmælisins var ákveðið að end-
urhanna hann.
Ný vefur
TENGLAR
.............................................
Vefsíða Tryggingastofnunar er
www.tr.is.
tjóri
nunar