Morgunblaðið - 07.01.2007, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. JANÚAR 2007 47
RÉTT fyrir jól fór ég um Frank-
furt Hahn og sá grein
um Ísland í blaði frá
flugstöðinni. Í byrjun
hennar stóð „á Íslandi
kosti rafmagnið ekki
neitt“! Í byrjun árs
voru fréttir og í um-
ræðunni að Samherji
væri að flýja með fiski-
eldið frá Mjóafirði til
Færeyja, vegna hás
raforkuverðs. Síðan
hafa verið mjög misvís-
andi fréttir um raf-
orkuverð á Íslandi.
Einn álforstjórinn
braut trúnað og kjaftaði frá. Þá fór
um ýmsa sem hvorki gátu játað né
neitað sökum trúnaðar.
Svo var í fréttum í haust að Norð-
menn hefðu ákveðið að loka málm-
blendiverksmiðju í Noregi og flytja
hana til Íslands. Ástæðan var ein-
faldlega sú að á Íslandi er rafmagnið
helmingi ódýrara en í Noregi. Vegna
flutningsins þurfa Norðmenn að
segja upp á annað hundrað manns
svo eithvað hlýtur að vera til í þessu.
Reyndar losna þeir við mengunina í
leiðinni og slá á þensluna.
Þá höfum við það. Rafmagnsverð
til Stóriðju (RtS) á Íslandi = (RtS í
Noregi) : 2.
Það er ekki skrýtið að ýmsir
spyrji, hvað skyldu álfyrirtækin
greiða fyrir orkuna? Við vitum að
þau fá mengunarkvótann gefins og
líklega greiða þau ekk-
ert fyrir kælivatnið. Í
siðmenntuðum löndum
þyrftu þau að greiða
fyrir þetta árlega, ef
þau á annað borð
fengju að vera. Í Rollu-
lýðveldinu tekur því
ekki að rukka fyrir
svona smotterí. Hvað
er einn keppur í slát-
urtíðinni? Ekki er að
undra að stóriðjan vilji
hópast hingað eins og
mý á mykjuskán.
Ekki furða að maður
spyrji. Skyldi ekki vera hægt að fá
aðeins meira?
Forstjóri Landsvirkjunar (LV) sá
ástæðu til að svara leiðara Morg-
unblaðsins um orkuleyndina. Rök
forstjórans fyrir leyndinni voru við-
skiptahagsmunir. Lausnin væri
einkavæðing LV, því þá þyrfti ekki
að segja frá. Almenningi kæmi þetta
ekkert við.
Í dag er þessi sami forstjóri búinn
að semja um orkuverð til álvers sem
ekki hefur fengið leyfi til stækk-
unar. Með tilliti til þess sem kom
fram í deilum um hæð á vatns-
yfirborði Þjórsárvera, leyfi ég mér
að efast um að þessi sami forstjóri
sé hæfur til að semja um raf-
orkuverð f.h. landsmanna. Hann
upplýsti þá að fengist ekki að fara í
þá vatnshæð, sem hann óskaði eftir,
gæti aumingja álverið á Grund-
artanga ekki keypt orkuna á því
verði, sem LV þyrfti að fá fyrir
hana. Hann var semsagt búinn að
semja um verð á eða nálægt kostn-
aðarverði.
Í dag er hann líka búinn að semja
við ALCAN um að standa straum af
rannsóknum á Þjórsá, sem fyrst og
fremst leiða í ljós hvað muni kosta
að framleiða rafmagnið. Út frá því
er rökrétt ályktun að búið sé að
semja um sölu orkunnar á kostn-
aðarverði.
Sé þetta rétt er það forkastanlegt.
Í viðskiptum sem þessum ætti að
gilda:
1) Hvort þjóðin vilji yfirleitt meiri
áliðnað?
2) Sé svarið já. Þá,
3) Hvar viljum við staðsetja verk-
smiðjuna?
3) Þegar staðsetning hefur verið
ákveðin, skal fá með útboði hæsta
mögulega verð fyrir orkuna og allt
annað, sem við leggjum fram (meng-
unarkvóta, vatn, …).
Þannig væri allt uppi á borðinu og
væntanlega hægt að gera mikið
meira fyrir hagnaðinn en bara
greiða niður orkuvirkin. Það mætti
t.d. lækka rafmagn til almennings
og iðnaðar sbr. fiskieldið í byrjun
þessarar greinar. Það er líka hart
sótt að garðyrkjubændum núna með
niðurfellingu á tollum. Væri ekki
sanngjarnt að þeir fengju rafmagnið
frítt eins og t.d. Spánverjar o.fl. sól-
ina.
Nú hefur Alcan gefið 1 stk. Bó inn
á öll heimili í Hafnarfirði. Séu 8.000
heimili í Hafnarfirði og kosti DVD
5.000 kr. þá eru þetta 40 millur eða
20 með 50% afsl. Það kann að virð-
ast mikið, en er samt bara baunir
eða eiginlega korn í samanburði við
kúlurnar eða boltana fáist orkan á
kostnaðarverði.
Þessi DVD er eiginlega móðgun
við Hafnfirðinga, þó ekki jafn móðg-
andi og samningar um orkuverð áð-
ur en Hafnfirðingar hafa samþykkt
stækkun. Ég held að Alcan verði
bjóða betur. Hvernig væri að bjóða
frítt rafmagn í öll heimili í Firð-
inum?
Vonandi eru allir jafn trúfastir og
Davíð var í London.
Hvað skyldi rafmagnið kosta?
Sigurður Oddsson
fjallar um raforkuverð »Einn álforstjórinnbraut trúnað og
kjaftaði frá. Þá fór um
ýmsa sem hvorki gátu
játað né neitað sökum
trúnaðar.
Sigurður Oddsson
Höfundur er verkfræðingur.
LAUGARDAGINN 25. nóv-
ember fór ég seint á fætur og upp-
götvaði að kaupum ekkert dagurinn
væri genginn í garð. Þennan dag
ætlaði ég að halda há-
tíðlegan enda kær-
komið fyrir Vest-
urlandabúa að spá
aðeins í neysluvenjur
sínar. Fimmtungur
mannkyns notar
meira en 70% af hrá-
efnisframleiðslu
heimsins. Um 2%
mannkyns eiga meira
en helming af auð-
æfum mannkyns.
Kaupum ekkert
dagurinn fór fyrir lítið
hjá mér þegar ég í
óðagoti fór á McDo-
nalds og keypti mér
hamborgara án þess
að muna neitt eftir
þeim gildum sem ég
hafði ætlað að hafa í
hávegum þann dag. Í
kaupbæti fékk ég í
grömmum og kílóum
talið töluvert meira af
plastrusli og pappír
en sem nam þyngd
hamborgarans; um-
búðir utan af ham-
borgaranum, frönsk-
unum, vatnsglasinu,
tómatsósunni, að ógleymdum pok-
anum sem herlegheitin voru öll sett
í. Vonandi fer þetta rusl betur í
meltingarvegi jarðarinnar en ham-
borgarinn fór í mínum því að þessar
fyrirferðarmiklu umbúðir eru urð-
aðar víðsvegar um hnöttinn okkar.
Hjá McDonalds hefur tíðkast að
bjóða sérstök matartilboð fyrir
börn. Plastfígúra, á að giska hálf
mjólkurferna að stærð, fylgir
hverju tilboði sem hvert barn fær á
hvaða degi sem er og ef til vill á
hvaða veitingastað McDonalds sem
er í nágrannalöndum okkar og víð-
ar, t.d. Bretlandi og í Bandaríkj-
unum. Með því að þrýsta á takka á
fígúrunni má framkalla hljóð. Fíg-
úrurnar spila mismunandi hljóð og
fást í mismunandi litum svo að
börnum leiðist ekki að fá nýja fí-
gúru í safnið heldur þiggja hana
með bros á vör.
Við nána skoðun má sjá merk-
ingu aftan á plastfígúrunni, mynd
af ruslatunnu með ská-
striki yfir enda er
plastfígúran raftæki.
Hún inniheldur raf-
hlöðu til þess að geta
spilað hljóðið áð-
urnefnda. Þar af leið-
andi er bannað að
henda plastfígúrunni í
ruslið, hættuleg efni í
rafhlöðunni mega ekki
sleppa út í umhverfið.
Ætli þessi fjölda-
framleiddu raftæki
endi á réttum stað hjá
Sorpu? Ætli fólk muni
hafa fyrir því að taka
rafhlöðuna úr plastfíg-
úrunni (ef það er hægt
á auðveldan hátt) þeg-
ar henni á endanum er
hent eins og hinu rusl-
inu sem fylgir máltið
frá McDonalds?
Framleiðslu á flest-
um gerðum plasts
fylgir oft mikið af
mengandi efnum. Er
virkilega þörf á því að
búa til raftæki í hvert
skipti sem barn fær sér
að borða?
Plastiðnaðurinn, líkt og áliðn-
aðurinn, er iðnaður sem leggst ekki
af þó að verksmiðjum á einum stað
sé lokað. Eftirspurnin mun ávallt
tryggja að framleiðsla heldur
áfram. Íslendingar kaupa ál, plast,
þungmálma, rafhlöður, skor-
dýraeitur og svo mætti lengi telja.
Líkt og aðrar ríkar þjóðir höfum
við oft enga hugmynd um hvaða
umhverfisáhrif fylgja framleiðslu
tiltekinnar vöru sem við kaupum.
Við getum ekki ætlast til þess að
við fáum allar vörur á silfurfati til
Íslands á meðan mengandi fram-
leiðsla þeirra fer fram annars stað-
ar. Á tímum hlýnandi loftslags
verðum við að sýna ábyrgð í verki
og hugsa um hvaða áhrif það hefur
á umhverfið að kaupa vörur af
ýmsu tagi og ekki bara okkar nán-
asta umhverfi, sbr. stóriðjuumræð-
una. Það skiptir máli hvort keypt er
flaska af rauðvíni frá Frakklandi
eða Ástralíu sem flutt hefur verið
mislangar vegalendir, hvort við
skreppum austur yfir fjall í bíltúr
eða í göngutúr í næsta nágrenni eða
hvort við keppumst stöðugt við að
endurnýja jarðneskar eigur okkar.
Með aukinni hagsæld hefur
kaupmáttur okkar vaxið en ábyrgð-
artilfinningin gagnvart auka-
afurðum vörunnar ekki aukist sam-
stiga. Með auknum kaupmætti
ættum við ekki að öðlast rétt til að
menga margfalt á við fátæka mann-
inn né heldur að nota margfalt á við
hann af hráefnum úr endanlegum
hráefnisauðlindum heimsins eða
hvað finnst þér, lesandi góður?
Vesturlandabúar þurfa líka að
sýna þjóðum eins og Kína fordæmi,
því að þegar rúmur milljarður
manna í viðbót fer að nálgast
neyslumynstur okkar, hljótum við
að hafa áhyggjur af jörðinni sem af-
komendur okkar og annarra munu
þurfa að lifa á. Eftirspurninni, sem
þú veldur með kaupum á vöru,
fylgir áframhaldandi framleiðsla og
möguleg mengun annars staðar.
Ég bið lesendur að íhuga hvernig
slæmur ávani getur haft í för með
sér neikvæð langtímaáhrif á um-
hverfið.
McDonalds
á Kaupum
ekkert deginum
Gunnar Geir Pétursson
fjallar um neysluvenjur
og umhverfismál
Gunnar Geir Pétursson
» Líkt og aðr-ar ríkar
þjóðir höfum við
oft enga hug-
mynd um hvaða
umhverfisáhrif
fylgja fram-
leiðslu tiltek-
innar vöru sem
við kaupum.
Höfundur er Msc í stærðfræði og
áhugamaður um umhverfismál.
Á SÍÐASTA fundi borgarstjórnar
fyrir jól var samþykkt fjárhags-
áætlun fyrir öll svið og
stofnanir Reykjavík-
urborgar fyrir árið
2007. Vegna stóryrtra
yfirlýsinga borg-
arstjóra og formanns
velferðarsviðs um að
málefni aldraðra væru
nú í öndvegi áttu
fulltrúar Samfylking-
arinnar von á miklu
umfram það sem áður
hafði verið í sam-
þykktum fjárhagsáætl-
unum borgarstjórnar.
Svo reyndist ekki vera.
Þjónusta og öryggi heima
Á síðasta kjörtímabili voru byggð-
ar 52 þjónustuíbúðir í Grafarholti.
Megináhersla var þó lögð á að bjóða
fólki þjónustu þar sem það býr. Í því
skyni var komið á kvöld- og helg-
arþjónustu, samþættri heimaþjón-
ustu og heimahjúkrun. Með slíkum
úrræðum á að vera hægt að bjóða
upp á svipaða þjónustu og í þjón-
ustuíbúðum inni á öllum þeim heim-
ilum sem slíkt þurfa. Síðastliðin tvö
ár hefur einnig verið í undirbúningi
að koma upp öryggissímum fyrir þá
sem búa heima en þurfa að hafa að-
gengi að vaktþjónustu allan sólar-
hringinn. Þegar þetta kemst til
framkvæmda á þessu ári er hægt að
segja fullum fetum að þjónustu-
íbúðin sé komin „heim“.
Akstursþjónustu eldri borgara
var tekin upp fyrir ári en henni er
ætlað að bæta stöðu þeirra sem búa
heima en sækja þjónustu og fé-
lagsstarf út í bæ. Sú þjónusta er einn
liður í því að færa þjónustuna til
eldri borgara, í stað þess að eldri
borgarar þurfi að flytja í þjón-
ustukjarna. Á þessu ári
munu hefjast heim-
sóknir til þeirra Reyk-
víkinga, 80 ára og eldri,
sem þess óska og búa á
tilteknu svæði. Slíkar
heimsóknir hafa gefið
góða raun á Akureyri
og víða erlendis en
markmiðið er heilsuefl-
ing og að draga úr fé-
lagslegri einangrun.
Heimsóknirnar í
Reykjavík byggjast á
hugmyndum stýrihóps
um bætta nærþjónustu
við eldri borgara sem tók til starfa
fyrir ári og verður spennandi að
fylgjast með framkvæmdinni.
Hjúkrunarheimili
Ekki er að sjá að nýr meirihluti
borgarstjórnar ætli að bæta við
hjúkrunarheimilum umfram það
sem Reykjavíkurlistinn hafði þegar
samið um við ríkið. Því miður hefur
ríkisstjórnin, með Sjálfstæðisflokk-
inn í fjármálaráðuneytinu, haldið að
sér höndum og stóð ekki við gerða
samninga við Reykjavíkurborg á síð-
asta kjörtímabili. Vonandi er að
breyting verði þar á því bygging
hjúkrunarheimila er brýnasta úr-
lausnarefnið í málefnum aldraðra.
Ég óska borgarstjóra góðs gengis
við að klippa á borða við opnun
Reykjavíkurlista-rýmanna sem von-
andi komast í rekstur á allra næstu
misserum. Það áttu reyndar margir
von á fleiri rýmum þar sem fjölga á
hjúkrunarrýmum í öðrum sveit-
arfélögum á höfuðborgarsvæðinu, að
nú væri lag þegar athafnastjórn-
málamennirnir í Ráðhúsinu hafa
með sér ríkisstjórn og þing og ráða-
mannaklíku. En umframorka vald-
hafanna á að fara í eitthvað annað.
Samfylkingin vill einsetja
hjúkrunarheimilin
Næsta verkefni er að einsetja
hjúkrunarheimilin, gefa öllum þeim
sem þess óska rétt á einstaklings-
herbergjum. Reykjavíkurlistinn
sýndi það og sannaði að hann gat
tekið við því risavaxna verkefni sem
málefni grunnskólanna voru, og
grunnskólinn hefur blómstrað í
höndum sveitarfélaganna. Á nokkr-
um árum varð grunnskólinn einset-
inn og það er vilji Samfylking-
arinnar að gera slíkt hið sama við
hjúkrunarheimilin. Eins hefur Sam-
fylkingin talað fyrir því að málefni
aldraðra þ.m.t. hjúkrunarheimili,
flytjist til sveitarfélaganna. Umbæt-
ur í þjónustu Reykjavíkurborgar
með þjónustumiðstöðvar í far-
arbroddi voru settar á til að gera
borgina hæfari til að taka við þess-
um verkefnum. Við höfum tekið
fyrsta skrefið en nú þarf ríkisvaldið
að taka það næsta.
Framtíðarþjónustan
Fulltrúar Samfylkingarinnar trúa
því að þjónustan eigi að elta fólkið en
ekki öfugt. Að sjálfsögðu þurfa að
vera til hjúkrunarrými fyrir þá sem
eru veikir en við megum ekki líta á
öldrun sem sjúkdóm sem þurfi með-
höndlun á stofnun. Öldrun er hluti af
lífinu, jafn sjálfsögð og önnur ævi-
skeið, þar sem einstaklingar hafi
bæði veikleika og styrkleika.
Verður árið 2007 ár
aldraðra í Reykjavík?
Björk Vilhelmsdóttir
skrifar um öldrunarþjónustu
í Reykjavík
»Ekki er að sjá að nýr meirihluti borg-
arstjórnar ætli að bæta
við hjúkrunarheimilum
umfram það sem
Reykjavíkurlistinn hafði
þegar samið um …
Björk Vilhelmsdóttir
Höfundur er borgarfulltrúi og situr í
velferðarráði.
MORGUNBLAÐIÐ hefur tekið í notkun nýtt móttökukerfi fyrir aðsendar
greinar.
Formið er að finna ofarlega á forsíðu fréttavefjarins www.mbl.is undir
liðnum „Senda inn efni“.
Í fyrsta skipti sem formið er notað þarf notandinn að skrá sig inn í kerfið
með kennitölu, nafni og netfangi, sem fyllt er út í þar til gerðan reit. Næst
þegar kerfið er notað er nóg að slá inn netfang og lykilorð og er þá not-
andasvæðið virkt.
Ekki er hægt að senda inn lengri grein en sem nemur þeirri hámarks-
lengd sem gefin er upp fyrir hvern efnisþátt. Þeir, sem hafa hug á að senda
blaðinu greinar í umræðuna eða minningargreinar, eru vinsamlegast
beðnir að nota þetta kerfi. Nánari upplýsingar eru gefnar í síma 569-1210.
Nýtt móttökukerfi aðsendra greina