Morgunblaðið - 23.02.2007, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. FEBRÚAR 2007 33
araviðræðna hefur ein-
nnst af trausti. Þannig
afa öll grunngögn sem not-
eru í kjaraviðræðunum
rið óumdeild. Oft hafa
meiginlegar rannsóknir
rið gerðar til að kanna
rif hinna ýmsu þátta
arasamninga og einnig
fur verið rannsakað hvort
mningsaðilar hafi náð
arkmiðum sínum. Í þessu
mbandi ert vert að nefna
nstaklega góð samskipti
ð Félag leikskólakennara
m báðir samningsaðilar
lað sér í fyrirmynd-
óla á Íslandi. Jafnframt
n þannig að flestir leik-
virðast sáttir við þau um
þó allir viti að alltaf megi
ar metin eru laun fyrir
eins og hjá leikskólakenn-
ör leikskólakennara virð-
naverð af hálfu grunn-
f marka má ummæli
mst frá því að segja að
og KÍ vegna grunnskóla-
ar ólík því sem hér er lýst
m viðsemjendum LN. Tor-
tryggni og fjandsamleg ummæli eru látin
falla af hálfu forystumanna KÍ um launa-
nefnd og sveitarstjórnarmenn eins og
m.a. kom fram í morgunfréttum RÚV 7.
febrúar sl. þegar formaður KÍ sagði að
launanefndin héldi úti menntunarfjand-
samlegri stefnu. Þessi ummæli segja
reyndar meira um þann sem lét þau falla
en þann sem þau beinast að. Ummælin
lýsa því miður vel því viðhorfi sem LN
mætir of oft hjá forystu KÍ.
Í þeirri von að taka megi upp fagleg
vinnubrögð milli LN og KÍ og auka
traust og trúnað þeirra í milli lögðu
fulltrúar LN fram tillögu í desember sl.
sem hluta af heildarlausn í þeim ágrein-
ingi sem nú er uppi, hugmynd að mark-
miði ásamt aðgerðaráætlun.
Markmið
Lagt er til að aðilar samkomulagsins
verði sammála um að setja sér það mark-
mið og leiðarljós að þegar eiginlegar
kjaraviðræður hefjast í janúar 2008 liggi
fyrir sem bestar upplýsingar um skóla-
starfið, framtíðarsýn sveitarstjórn-
armanna, skólastjórnenda, kennara og
foreldra á því hvernig skólastarfinu verði
best hagað. Einnig að fyrir liggi sameig-
inlegt mat á áhrifum núverandi kjara-
samnings á skólastarfið, nákvæmar upp-
lýsingar um kjör kennara og
samanburður á kjörum þeirra við sam-
bærilegar starfsstéttir og launaþróun
undanfarin ár. Jafnframt verði sameig-
inlega unnið að því að skilgreina nánar
þarfir og tilgang upplýsingaöflunar um
einstaka þætti og kappkostað að ná
hverju sinni samstöðu um að upplýsing-
arnar endurspegli þær staðreyndir sem
leitað er eftir.
Tímasett aðgerðaráætlun
Tímasett aðgerðaráætlun er hluti til-
boðs LN og er henni skipt í viðfangefni
sem lúta að faglegri umfjöllun, rannsókn-
arvinnu og kjaraviðræðum.
1. Framtíðarsýn (jan.–júní 2007)
a) Skólamálanefnd Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga og aðrir sem
stjórn sambandsins tilnefnir, og
fulltrúar KÍ, hugsanlega með þátt-
töku fleiri, s.s. foreldra og mennta-
málaráðuneytis, greina stöðu grunn-
skólamála og leitast við að móta
framtíðarsýn og finna leiðir til já-
kvæðrar skólaþróunar.
b) Fyrirliggjandi kannanir og skýrslur
um skólastarfið verða yfirfarnar og
nýjar sameiginlegar kannanir gerð-
ar eftir þörfum.
2. Greining kjarasamnings LN og KÍ
fyrir grunnskólann (júlí–nóv. 2007)
a) Nákvæm greining verður gerð á nú-
verandi kjörum eftir starfsheitum,
starfsaldri, menntun, kyni, aldri o.fl.
b) Samanburður verður gerður á kjör-
um grunnskólakennara og skóla-
stjórnenda við sambærilegar starfs-
stéttir.
c) Gildandi kjarasamningur verður
greindur m.t.t. þeirrar framtíð-
arsýnar og hugmynda um skólaþró-
un sem fyrir liggja og leitast verður
við að skilgreina hverju þurfi að
breyta í kjarasamningi svo ákvæði
hans styðji við nauðsynlega
framþróun í samræmi við sameig-
inlega framtíðarsýn í skólamálum.
d) Fyrirliggjandi kannanir og skýrslur
um kjaraviðræður og kjarasamning
aðila verða yfirfarnar og nýjar sam-
eiginlegar kannanir gerðar eftir
þörfum.
3. Samantekt upplýsinga (des. 2007)
a) Farið verður yfir fyrirliggjandi
gögn og þau dregin saman til notk-
unar í kjaraviðræðum. Viðbótarupp-
lýsinga verður aflað sameiginlega
eftir þörfum.
4. Kjaraviðræður (jan.–apríl 2008)
a) Skilgreining sameiginlegra mark-
miða nýs kjarasamnings (jan. 2008).
b) Gerð viðræðuáætlunar (feb. 2008).
c) Kjaraviðræður (feb.–apríl 2008).
5. Kjarasamningur undirritaður (maí
2008)
Til viðbótar þessu kynntu fulltrúar LN
hugmynd að sams konar aðgerðaráætlun
en með flýtingu allra dagsetninga yrði
það raunin að KÍ myndi segja upp kjara-
samningi aðila fyrir 1. desember með
gildistöku 31. desember 2007.
Upp úr skotgröfunum
Öllu þessu hefur verið hafnað af hálfu
forystumanna KÍ. Ég spyr; hvers vegna?
Er verið að hafna því að taka upp ný
vinnubrögð sem að öllum líkindum
myndu skila aðilum málsins betri nið-
urstöðum en annars væri í næstu framtíð
eða er eitthvað annað sem liggur þarna
að baki? Getur virkilega verið að menn
vilji áfram takast á úr skotgröfum í stað
þess að læra af reynslunni? Ef forysta KÍ
vill ekki taka við þeim kauphækkunum
sem boðnar hafa verið hlýtur hún samt
sem áður að geta samþykkt að taka upp
fagleg vinnubrögð í kjaramálum.
m fagleg vinnubrögð
»Ef forysta KÍ vill ekkitaka við þeim kaup-
hækkunum sem boðnar
hafa verið hlýtur hún samt
sem áður að geta samþykkt
að taka upp fagleg vinnu-
brögð í kjaramálum.
Höfundur er sviðsstjóri kjarasviðs
Sambands íslenskra sveitarfélaga og
framkvæmdastjóri LN.
Ef allt er með felldu og líf okk-ar rennur eftir þeim farvegisem flestum er markaður, þáer það á tveimur mismunandi
æviskeiðum sem við þurfum meira á
þjónustu velferðarkerfisins að halda en
að öðru jöfnu. Annars vegar þegar við
erum með ung börn og hins vegar þeg-
ar við komumst á efri ár.
Unga fólkið er að
koma sér fyrir í lífinu,
eignast börn, festa sig í
sessi á vinnumarkaði og
koma sér upp húsnæði.
Fæðingarorlof og góð
þjónusta leikskóla og
grunnskóla er þessum
hópi gríðarlega mikilvæg
sem liður í því að sam-
ræma atvinnuþátttöku
og fjölskyldulíf. Það er
liður í því að skapa þess-
um hópi það öryggi sem
hann þarf á að halda.
Þeir sem eru komnir á
efri ár eru aftur á móti
að draga sig út af vinnu-
markaði, reyna að við-
halda heilsu sinni og
virkni í samfélaginu og
leita að hentugra hús-
næði. Þeir vita að heils-
an getur bilað og þurfa
að hafa tryggingu fyrir
því að ef það gerist þá
eigi þeir aðgang að þjón-
ustu við hæfi. Gott lífeyriskerfi, öflug
heimaþjónusta og nægilegt framboð á
hjúkrunarrýmum er öryggisnet þessa
hóps.
Grettistak í leikskólamálum
Ég tók þátt í því á níunda áratugn-
um sem ung móðir tveggja barna að
berjast fyrir leikskólum og lengra fæð-
ingarorlofi enda hvort tveggja af mjög
skornum skammti. Sjálfstæðisflokk-
urinn í borgarstjórn Reykjavíkur
byggði ekki upp leikskólaþjónustu
heldur biðlistaþjónustu. Hann hlustaði
ekki eftir þörfum fólksins.
Ég einsetti mér því, þegar ég bauð
mig fram sem borgarstjóri í Reykjavík
árið 1994, að setja uppbyggingu leik-
skóla og einsetningu grunnskóla í al-
geran forgang. Með samhentu átaki
allra þeirra sem stóðu að Reykjavík-
urlistanum tókst okkur að lyfta Grett-
istaki í leikskóla- og skólamálum. Til
marks um það má nefna að það voru
byggðar 100 nýjar leikskóladeildir á
árunum 1994–2002.
Ný lög um fæðingarorlof voru svo
sett árið 2000 að frumkvæði þáverandi
heilbrigðis- og fjármálaráðherra og
voru þau mikil réttarbót fyrir foreldra
ungra barna. Verkefnið sem við stönd-
um nú frammi fyrir er að byggja ofan
á það sem komið er, vinna að lengingu
fæðingarorlofsins og draga úr kostnaði
fjölskyldnanna við þjónustu skóla og
leikskóla.
Öryggisleysi aldraðra
Stór hópur aldraðra býr við örygg-
isleysi í sínu daglega lífi og þ.a.l. við
skert lífsgæði. 400–600 aldraðir eru í
brýnni þörf fyrir hjúkrun en fá hana
ekki. Liðlega 900 deila herbergi á
hjúkrunarheimili með einum, tveimur
eða jafnvel þremur öðrum
sem þeir eiga enga samleið
með. 70 liggja inni á Land-
spítalanum og eiga þar ekk-
ert einkalíf. Þessar að-
stæður hrópa á úrlausn án
tafar. Það er siðlaust sam-
félag sem ekki setur það í
forgang að leysa þessi mál.
Ný ríkisstjórn sem Sam-
fylkingin á aðild að eftir
kosningar mun gera það
rétt eins og við leystum
leikskólamálin í Reykjavík á
árunum 1994–2002.
Sem betur fer lifa flestir
langa ævi og þurfa aldrei á
hjúkrunarheimili að halda
nema þá um skamma hríð.
Á öllum æviskeiðum ráðast
lífsgæði fólks af mögu-
leikum þess til að taka virk-
an þátt í samfélaginu og
þurfa ekki að hafa áhyggjur
af afkomu sinni. Lífeyr-
isþegum er þröngt skorinn
stakkurinn í þessu tilliti.
Um 60% aldraðra eru með tekjur undir
140 þúsund krónum á mánuði og af
þessum tekjum greiða þeir 20 þúsund í
skatt. Þessi lífskjör eru auðvitað með
öllu óviðunandi. Reyni þeir að bæta
kjör sín með því að vinna hluta úr degi
tekur skatturinn fyrst sitt og svo hegg-
ur almannatryggingakerfið í sama kné-
runn og skerðir bæði grunnlífeyririnn
og tekjutrygginguna eftir flóknum
reglum sem enginn skilur. End-
urútreikningar og bakreikningar eru
daglegt brauð og það þarf fullfrískt
fólk með óskerta orku til að fylgjast
með því flókna reikniverki.
Lífeyrisréttindi eldri borgara
Mikið hefur verið talað um öflugt líf-
eyriskerfi landsmanna sem byggst hef-
ur upp á undanförnum áratugum og
víst er að lífeyrissjóðirnir eru öflugir
fjárfestar. Þau sem byggðu upp þessa
sjóði njóta þó enn ekki ávaxtanna því
að meðaltali fá lífeyrisþegar ekki nema
um 50 þúsund á mánuði úr lífeyr-
issjóði. Hlutur kvenna er þar talsvert
rýrari en karla vegna þess að hjá þeim
myndaðist enginn réttur meðan þær
komu miðaldra fólki þessa lands til
manns.
Flestir hefðu mátt ætla að lífeyr-
issjóðurinn væri ævisparnaðurinn
þeirra sem myndi gera þeim kleift að
lifa við þokkaleg kjör á efri árum. En
þá komum við aftur að samspili skatt-
kerfis, lífeyriskerfis og almannatrygg-
ingakerfis þar sem allt rekur sig hvað
á annars horn. Lífeyrissparnaðurinn er
ekki skattlagður eins og annar sparn-
aður, þ.e. með 10% fjármagns-
tekjuskatti, heldur með 35,7% tekju-
skattshlutfalli. Til viðbótar kemur svo
að hverjar þúsund krónur úr lífeyr-
issjóði skerða tekjutrygginguna frá al-
mannatryggingum um 399 kr. Auk
þess skerðist heimilisuppbót þeirra
sem búa einir sem þýðir að fyrir þá er
skerðingin enn meiri. Af þessu sést að
venjulegu öldruðu launafólki er í raun
fyrirmunað að bæta kjör sín.
Tillögur Samfylkingarinar
Þessu vill Samfylkingin breyta og
mun gera það að sínu forgangsmáli í
nýrri ríkisstjórn að loknum kosningum.
Við ætlum að hækka lífeyri almanna-
trygginga og við ætlum að taka upp
10% skatt á greiðslur úr lífeyrissjóði.
Hjá einstaka framsóknarmanni gæt-
ir þess misskilnings að þetta verði
íþyngjandi fyrir aldraða sem ekki geti
nýtt sér persónuafsláttinn að fullu. Því
er til að svara að skattleysismörkin eru
orðin svo lág í tíð þessarar rík-
isstjórnar að aldraðir eru farnir að
greiða tekjuskatt af lágmarkslífeyri
Tryggingastofnunar sem nemur bótum
eins mánaðar á hverju ári. Tillaga okk-
ar um 10% skatt verður að skoðast í
tengslum við þá tillögu okkar að koma
á 100 þúsund króna frítekjumarki sem
er óháð uppruna tekna, afnema skerð-
ingar á lífeyri vegna tekna maka og
vinna að hækkun skattleysismarka. Við
ætlum að losa eldri borgara þessa
lands úr þeirri fátækragildru sem
spunnin hefur verið úr flóknu samspili
margra kerfa.
Vanrækslusyndir
stjórnarflokkanna
Aldraðir hafa árum saman barist
fyrir úrbótum í sínum málum en það er
eins og þeir hafi ekki náð eyrum þing-
manna og ráðherra stjórnarflokkanna.
Ég geri hins vegar ráð fyrir að í þeim
hópi séu nú margir að átta sig á því að
þeir hafi sofið alltof lengi á verðinum.
Sjálfstæðismenn og framsóknarmenn
munu taka við sér fyrir kosningar og
lofa öldruðum bjartari framtíð. En þeir
rumska of seint. Þeir hafa leyft þessu
að gerast af því þeir voru andvaralaus-
ir, þeir voru kærulausir, þeir sváfu á
verðinum af því þeir voru svo öruggir í
sínum valdasessi. Valdið slævði þá
gagnvart kjörum fólksins í landinu.
Það eru vanrækslusyndir þeirra sem
eru verstar. Þeir hafa verið of lengi við
völd – þeir þurfa frí.
Af ungum og öldnum
Eftir Ingibjörgu Sólrúnu
Gísladóttur
» Venjuleguöldruðu
launafólki er í
raun fyrirmun-
að að bæta
kjör sín.
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir
Höfundur er formaður Samfylkingarinnar.
t?
Morgunblaðið/Golli
nninn Salurinn var þéttskipaður á ráðstefnunni sem fram fer á vegum
ykjavík, Reykjavíkurborgar og Álaborgarháskóla.
awrence Whalley er pró-
í geðheilbrigðisfræði við
ann í Aberdeen og er
ér á landi til að halda er-
u um málefni aldraðra sem
kólanum í Reykjavík um
Hinn 61 árs gamli pró-
a strengi við upphaf er-
mtudag þegar hann sagði
vinkona hans væri búin
nóg af sífelldum kvört-
r nýjum verkjum víðsvegar
„Elskan mín,“ mun hún
n dag sem þú vaknar ekki
k ertu dauður.“
sér síðan yfir í alvöru
aði á því að skilgreina
ð er mun flóknara mál en
að halda. Prófessorinn
lgreininguna vera þá að
stað þegar skaði væri
r. Hann benti á að ekki yrði
hverri hrörnun með aldr-
t binda miklar vonir við þá
indanna sem stuðlar að
ldrunartengdum heila-
orð við Alzheimers-
Mér væri alveg sama þótt
að fá Alzheimer í fram-
ðist prófessorinn, „svo
efði tryggingu fyrir því að
myndi ekki ná tökum á
ir 120 ára aldur. Þá geri
áð fyrir að vera löngu
slétt sama.“
ukkustundarlöngum fyr-
irlestri kynnti Whalley ýmsar rannsóknir
sem hann og aðrir hafa staðið að á öldr-
un, þá sérstaklega öldrun heilans og þró-
un greindar og getu með aldrinum. Er-
indið botnaði hann síðan með því að
benda á pólitískar afleiðingar fólks-
fjöldaþróunar á Íslandi og á Vest-
urlöndum almennt. Hann sagði að öldr-
uðum kjósendum myndi fjölga um 30–40
prósent á næstu árum og að bætt andleg
og líkamleg heilsa eldri borgara kæmi til
með að kalla á nýtt og eflt hlutverk fyrir
þetta fólk í samfélaginu, þar á meðal úti í
atvinnulífinu.
n dag sem þú vaknar ekki
nýjan verk ertu dauður“
Morgunblaðið/Golli
Fyndinn fyrirlestur Dr. Lawrence Whall-
ey, prófessor við Aberdeen-háskóla.