Morgunblaðið - 25.03.2007, Page 36

góðgerðarstarf
36 SUNNUDAGUR 25. MARS 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Sykursýki fylgir velmegun
Sykursýki barna er mjög vaxandi vandamál víða um heim. Guðrún Guðlaugsdóttir ræddi við Árna V. Þórsson yfirlækni, El-
ísabetu Konráðsdóttur og Guðlaugu Jónínu Aðalsteinsdóttur um sykursýki, sumarbúðir og styrktarsjóð Thorvaldsensfélagsins.
Sykursýki í börnum og ungling-um er gríðarlega mikið vax-andi vandmál um allan heim
og fer Ísland ekki varhluta af þeirri
þróun.
„Algengi sykursýki er raunar
mjög mismunandi eftir heims-
hlutum, hún er einna hæst á Norð-
urlöndum og hefur verið um langt
árabil,“ segir Árni V. Þórsson yf-
irlæknir á Barnaspítala Hringsins.
„Það land sem hefur lengi verið
með hæsta nýgengi er Finnland, en
þá er átt við tilfelli sem greinast á ári
af hverjum 100 þúsund börnum sem
eru yngri en 15 ára. Nýjustu tölur
frá Finnlandi núna eru 66 af hverj-
um 100 þúsund barna og unglinga.
Ég fór á þing Alþjóðasykursýk-
issamtakanna í Höfðaborg í Suður-
Afríku í desember sl. og þar birtum
við sem niðurstöður 35 ára uppgjörs
faraldsfræðirannsókna á Íslandi.
Niðurstöður okkar sýna að það hef-
ur verið stöðug aukning á nýgengi
sykursýki barna og unglinga á Ís-
landi á öllu þessu tímabili en aukn-
ingin er langmest síðasta áratug.
Nýjasta talan er 18,4 miðað við 100
þúsund 15 ára og yngri. Núna fá
þjónustu á göngudeild sykursjúkra
barna um 120 einstaklingar frá land-
inu öllu.“
Hvers vegna er aukningin svona
mikil?
„Það veit það enginn með nokk-
urri vissu. Vitað er að ákveðin
áhættugen geta aukið líkurnar á
sykursýki en geta engan veginn út-
skýrt þessa hröðu aukningu.“
Svo virðist því sem hlutverk um-
hverfis sé talsvert. En þrátt fyrir
mjög umfangsmiklar rannsóknir
víðsvegar um heiminn, ekki síst á
Norðurlöndum, þá hefur ekki tekist
að negla niður neinn einn umhverf-
isþátt sem geti skýrt þetta. Hins
vegar virðist vera fylgni milli ný-
gengni sykursýki og almennrar vel-
megunar. Langmesta aukningin í
heiminum síðasta áratug er í Aust-
ur-Evrópu eftir að „Múrinn“ féll,
þar er aukningin 5 til 6% á ári í stað
um 3% á ári hjá öðrum þjóðum. Þess
má þó geta að ef tekin eru aðeins
lönd í Austur-Asíu þá er nýgengið
um frá 0,5 til 1 af hverjum 100 þús-
undum barna innan 15 ára.“
Þunginn eykst á heilbrigð-
iskerfið
Hvaða áhrif hefur þessi aukning
hér á landi?
„Hún hefur augljóslega mikil áhrif
- þunginn eykst á heilbrigðiskerfið
og kemur fyrst fram á barna- og
göngudeildum sem sjá um að sinna
sykursjúkum börnum og unglingum.
En svo færist þetta fram og upp í
fullorðinsgeirann.“
Hvað skiptir mestu máli í meðferð
sykursjúkra barna og unglinga?
„Fyrir utan insúlínið sem bjargar
lífi þeirra og er nauðsynlegt alla
daga til að halda sjúkdómnum í
skefjum þá skiptir mestu máli að
hafa vel þjálfað og menntað starfs-
fólk sem getur sinnt fræðslu, eftirliti
og rannsóknum.“
Hvar kemur aðstoð Thorvaldsens-
félagsins inn í?
„Thorvaldsensfélagið gaf stórgjöf
árið 2003, sem varð til þess að stofn-
aður var sérstakur sjóður til styrkt-
ar málefnum sykursjúkra barna og
unglinga. Sjóðurinn hefur styrkt við-
veru fagfólks í sumarbúðunum, þar
eru bæði læknar og hjúkrunarfræð-
ingar á sólarhringsvöktum. Nýverið
hefur verið veitt umtalsverð upphæð
úr sjóðnum til að styrkja gæðaverk-
efni við göngudeild sykursjúkra
barna og unglinga, þar sem að-
almarkmiðið er að freista þess að
bæta almenna sykurstjórnun
barnanna.
Það er gert með aðeins meiri
mannskap og meiri tíma fyrir hvern
og einn sjúkling. Þetta er mjög mik-
ilvægt verkefni því á síðari árum
hefur verið ótvírætt sannað að því
betur sem tekst að stjórna blóðsykr-
inum því minni hætta er á hinum al-
varlegu fylgikvillum sem geta fylgt
sykursýki síðar meir á lífsleiðinni.
Líf þessara einstaklinga verður
aldrei alveg eðlilegt en markmiðið er
að þetta unga fólk lifi sem næst eðli-
legu lífi, geti tekið þátt í sem flestum
leikjum og námi sem þau hefðu ella
getað alveg. Fólk með sykursýki
getur gegnt langflestum störfum í
samfélaginu til jafns við aðra. Ef
hægt er að þoka stjórnunni í betri
átt eru langtímahorfur þessa unga
fólks mun betri.“
Sykursýki
barna er vax-
andi vandamál
Morgunblaðið/Sverrir
Samhent gegn sykursýki Guðlaug Jónína Aðalsteinsdóttir, Árni V. Þórsson og Elísabet Konráðsdóttir.
Sumarbúðir fyrir börn og ung-linga með sykursýki hafa ver-ið starfræktar á Löngumýri í
Skagafirði.
„Við vorum með sex daga sum-
arbúðir þar fyrst í júní árið 2003 og
höfum síðan endurtekið það árlega,“
segir Elísabet Konráðsdóttir, hjúkr-
unarfræðingur á göngudeild barna
og unglinga með sykursýki á Barna-
spítala Hringsins.
En hvernig er tilhögun þessa
starfs?
„Við höfum sett okkur markmið
með þessari starfsemi: Í fyrsta lagi
að börnin öðlist meira sjálfstæði og
öryggi. Í öðru lagi að þau geti deilt
reynslu sinni með öðrum börnum
með sykursýki því í mörgum til-
vikum hafa þau aldrei hitt önnur
börn sem eru að glíma við sama
sjúkdóm. Í þriðja lagi að þau geti
skemmt sér í öruggu umhverfi. Í
mörgum tilvikum hafa þau aldrei
farið í neinar sumarbúðir því for-
eldrum finnst erfitt að láta þau frá
sér nema fagfólk sé á staðnum. Í
fjórða og síðasta lagi er markmiðið
að gefa foreldrum hvíld þessa daga
því þessi sjúkdómur krefst mikillar
umönnunar af hálfu foreldranna.“
Hvernig er starfið skipulagt?
„Það felst bæði í að uppfræða
börnin um sykursýkina og að
skemmta þeim. Við erum með
fræðsluprógramm hluta úr degi og
svo höfum við gert sitthvað
skemmtilegt, við höfum farið á Ak-
ureyri, farið í sund og flúðasiglingin
á Blöndu er mjög vinsæl. Ótalmargt
annað hefur verið skemmtilegt gert,
farið í veiði, á hestbak og í ratleiki.
Kvöldunum er gjarnan varið í kvöld-
vökur og börnin hafa verið dugleg að
búa til skemmtiatriði.“
Mæðir mikið á fagfólkinu?
„Í fyrra voru 29 börn frá sjö til 12
ára og það þarf að aðstoða þau við að
mæla blóðsykur oft á dag og gefa sér
insúlín. Huga þarf að líðan þeirra,
hugsanlegum blóðsykursföllum og
ekki síst að sjá til þess að næringin
sé ákjósanleg.
Á næturnar skiptumst við fagfólk-
ið á að mæla blóðsykur. Við höfum
mælt tvisvar á nótt hvert barn.
Stungið er fyrir blóðdropa á fingri
og sykur mældur.
Þess ber að geta að staðarhaldari
á Löngumýri, Gunnar Rögnvalds-
son, fjölskylda hans og starfsfólk
hafa tekið okkur mjög vel og sýnt
börnunum mikla umhyggju og skiln-
ing.“
Er mikil ásókn í sumarbúðirnar?
„Já, það er mjög mikil aðsókn og
nú er svo komið að Langamýri tekur
ekki miklu fleiri börn, við þurfum því
jafnvel að fara að takmarka aðgang
eða fjölga skiptunum. Það eru alltaf
fleiri og fleiri sem sækja um. Einnig
um unglingabúðirnar sem hafa verið
starfræktar sl. tvö sumur.“
Kostar mikið fyrir börn og ung-
linga að koma í sumarbúðir ykkar?
„Ég held að gjaldið sé sambæri-
legt og í öðrum sumarbúðum. Það
munar því mjög mikið um þá styrki
sem sumarbúðirnar hafa fengið frá
Thorvaldsensfélaginu, Pokasjóði og
Landsvirkjun, sem eru stærstu
styrktaraðilarnir. En fjöldi fyr-
irtækja hefur styrkt verkefnið í
minna mæli og Skagafjarðardeild
Rauða krossins hefur sent fólk part
úr degi til að kenna börnunum
skyndihjálp.“
gudrung@mbl.is
Börnin öðlast meira
sjálfstæði og öryggi
Umönnun og ævintýri Börn í sumarbúðunum á Löngumýri í Skagafirði
skemmta sér í flúðasiglingu á Blöndu. Í fyrra voru 29 börn í búðunum.
Fréttir á SMS