Morgunblaðið - 22.04.2007, Síða 16

16 SUNNUDAGUR 22. APRÍL 2007 MORGUNBLAÐIÐ
● Do you want to study in Denmark?
● Do you want to study in Denmark in an international
environment?
● Are you looking for a programme which gives you good
job opportunities?
● Are you interested in Mechanical Engineer?
● Are you looking for a short education at university
level?
Do as Thomas Hansen and other young students.
Every year The Academy of Southern Denmark in Søn-
derborg welcomes students from Iceland. Come and join
us! Sønderborg has an active ”Íslendingafélag”.
Visit our website www.sdes.dk to read more about your
future in Denmark.
Do you want to study
Mechanical Engineer?
Grundtvigs Allé 88
DK-6400 Sønderborg
Tlf. +45 7412 4141
www.sdes.dk
1. Ákvarðanir um stjórnarskrá virð-
ast nærtækastar í þessu efni, og síð-
an sérstök álitamál sem forseti Ís-
lands eða Alþingi kýs að vísa til
þjóðarinnar. Erlendis eru reyndar
kunn dæmi um að þjóðaratkvæða-
greiðsla, eða allsherjaratkvæði í
sveitarfélagi, sé virkur hluti stjórn-
kerfisins yfirleitt. Nefna má Sviss og
einnig nokkur ríki Bandaríkja Norð-
ur-Ameríku. Kalifornía er eitthvert
frægasta dæmið um beint lýðræði í
róttækri og víðtækri mynd.
2. Nefna má skipulagsmál, en þá
verður að gera ráð fyrir að slíkar
ákvarðanir séu teknar þegar svæð-
isskipulag er í fyrstu mótun, – en
ekki löngu síðar, eftir að fyrirtæki
hafa þegar varið miklum fjármunum
í undirbúning framkvæmda. Erlend
dæmi má nefna um miklu víðtækara
beint lýðræði í nærsamfélögum.
3. Slíkt er óhjákvæmilegt ef menn
vilja nýta beint lýðræði að einhverju
ráði. En einnig kemur til greina að
sveitarstjórn hafi vald til að vísa
máli til allsherjaratkvæðagreiðslu.
4. Slíkt er óhjákvæmilegt ef beint
lýðræði á að hafa virka stöðu í
stjórnkerfinu.
5. Slíkt kemur til greina. En ef ætl-
unin er að nýta beint lýðræði að ein-
hverju ráði verður að hafa skýr laga-
ákvæði um það.
6. Þetta er eitt þeirra atriða sem
hljóta að koma til skoðunar ef menn
vilja leggja inn á braut beins lýðræð-
is.
7. Kemur til álita.
Jón
Sigurðsson
B | Framsóknarflokkurinn
Eftirfarandi spurn-
ingar voru lagðar
fyrir formennina:
1. Í hvaða málum er tilefni til
þjóðaratkvæðagreiðslu?
2. Hvaða mál á að ákvarða
með atkvæðagreiðslum inn-
an sveitarfélaga eða af-
markaðri svæða s.s. lands-
hluta?
3. Ættu kjósendur að hafa sér-
stök úrræði til að kalla eftir
slíkri atkvæðagreiðslu?
4. Ber að setja ákvæði í lög
um hvaða mál ber að leggja
í dóm kjósenda?
5. Eiga sveitarfélög að hafa
sjálfdæmi um hvaða mál
innan þeirra eigi að koma til
kasta kjósenda?
6. Ættu reglur að kveða á um
lágmarksþátttöku í slíkum
kosningum til að niður-
stöður þeirra séu bindandi?
7. Ætti aukinn meirihluta að
þurfa til, svo niðurstöður
teljist bindandi?
Hvað segja kosnir fulltrúar
Formenn stjórnmála-
flokka voru spurðir að
því hvaða útfærslum
þeirra flokkar væru
fylgjandi á beinu
lýðræði. Ekki barst
svar frá formanni
Baráttusamtaka eldri
borgara og öryrkja.
1. Málum þar sem verið er að breyta
aðstæðum komandi kynslóða óaft-
urkræft. (Dæmi: Kárahnjúkavirkj-
un.)
Málum sem varða sjálfstæði þjóð-
arinnar og yfirráð yfir auðlindunum
sem og ákvæði stjórnarskrár.
Stærri málum sem ganga þvert á
flokkslínur.
Stórum málum, sem virðast vera
sveitarstjórnarmál en varða í raun
alla þjóðina. (Dæmi: Álver í anddyri
landsins.)
2. Skipulagsmál og hliðstæð mál
sem ganga þvert á flokkslínur.
Svipuð mál og hafa verið ákveðin á
þennan hátt hingað til svo sem opn-
un áfengisútsölu.
3. Já. Ef t.d. 20 prósent kjósenda
krefjast þess.
4. Já. Þar má hafa til hliðsjónar og
lærdóms löggjöf annarra þjóða, t.d.
Finnlands.
5. Já, – en þó ekki um mál sem varða
sannanlega alla þjóðina eins og til-
greint er í fjórða lið svars við spurn-
ingu númer eitt.
6. Já.
7. Þegar þessu er svarað þarf að
hafa í huga að venjulega á ekki að
þurfa aukinn meirihluta í þjóð-
aratkvæðagreiðslum.
Hins vegar held ég að ástæða sé
til að kanna rækilega löggjöf ann-
arra þjóða þar sem kveðið er á um
aukinn meirihluta, t.d. 60 prósent í
öðrum atkvæðagreiðslum sem geta
verið margs konar. Ég minni á
ákvæði í hlutafélagalögum um auk-
inn meirihluta, 2⁄3, í atkvæðagreiðslu,
en eftir þessu fordæmi var t.d. farið í
atkvæðagreiðslu um það hvort
Framtíðarlandið ætti að verða
stjórnmálaflokkur.
I | Íslandshreyfingin –
lifandi land
Ómar Þ.
Ragnarsson
1. Í mikilvægum grundvallarmálum
sem varða þjóðina alla. Augljóst er
að hugsanleg aðild Íslands að Evr-
ópusambandinu er slíkt mál.
2. Mál sem hafa verulega þýðingu
fyrir íbúa á umræddum svæðum
samkvæmt nánari skilgreiningu í
lögum.
3. Já, en setja þarf skýrar reglur um
slíkt í lögum, t.d. um lágmarksfjölda
kjósenda.
4. Almenn lagasetning um þetta er
óhjákvæmileg ef fara á inn á þessa
braut í ríkari mæli en tíðkast hefur.
Þar þarf m.a. að kveða á um eðli
þeirra mála sem unnt á að vera að
fara með í dóm kjósenda, hvernig á
að kalla fram atkvæðagreiðslur og
um almennar málsmeðferðarreglur.
Reynsla annarra, t.d. Kaliforníubúa,
sýnir að beita verður heimildum til
slíkra kosninga af varfærni.
5. Já, innan þess ramma sem lög
ákveða.
6. Já, þannig reglur ættu heima í al-
mennum lögum um slíkar kosningar.
7. Í mikilvægustu málum gæti svo
verið, en um það þurfa að vera
ákvæði í lögum eða stjórnarskrá.
D | Sjálfstæðisflokkurinn
Geir H.
Haarde
1. Í mörgum málum er nægt tilefni
til þjóðaratkvæðagreiðslu. Ákveðinn
hluti kosningabærra manna á að
geta krafist þjóðaratkvæðagreiðslu
um öll meiriháttar stefnumarkandi
mál. Gera þarf kröfu um að 15%
kosningabærra manna geti náð fram
rétti sínum um þjóðaratkvæða-
greiðslu í einstökum málum. Í mál-
um sem snúa að tekjum og út-
gjöldum ríkisins, þ.e. fjárlögum
hvers árs og skattamálum sem þeim
tengjast, er hins vegar ekki tilefni til
þjóðaratkvæðagreiðslu, enda verða
ríkisstjórnir væntanlega dæmdar af
verkum sínum. Frjálslyndi flokk-
urinn telur að örva eigi íbúalýðræði.
2. Skipulagsmál viðkomandi byggð-
arlaga og svæða og ákveðin sam-
göngumál sem eru viðkomandi
byggðarlögum mikilvæg. Málefni
sem varða þjónustu sveitarfélaga
ættu einnig að koma til atkvæða-
greiðslu, t.d. málefni sem varða
gjaldtöku fyrir þjónustu, s.s. hvort
leikskólinn eigi að vera gjaldfrjáls.
3. Já, kjósendur eiga að hafa sérstök
úrræði og geta kallað eftir atkvæða-
greiðslu um mál sem þeir vilja að
kosið sé um. Ákveðinn fjöldi íbúa í
sveitarfélagi og íbúaþing á að geta
krafist atkvæðagreiðslu.
4. Já, það þarf að vera stoð í lögum
um hvaða mál ber að leggja í dóm
kjósenda. Eins og áður sagði þá
gengur það ekki að kosningar verði
um tekjustofna og fjárlög hvers árs.
Kjörnir fulltrúar taka ákvarðarnir
um fjárlög og skatta. Landsmenn
ættu hins vegar að geta kosið um
áherslur á einstökum landssvæðum
eins og t.d. um skipulagsmál, friðun
ákveðinna landsvæða, náttúrunýt-
ingu eða meiriháttar framkvæmdir
sem snúa að nýtingu náttúrunnar.
5. Nei. Íbúarnir eiga að hafa ein-
hvern rétt um hvaða mál koma til at-
kvæðagreiðslu. Sveitarfélög eiga
hins vegar að geta mótað stefnu um
hvaða mál verði kosið um, þ.e. hvaða
mál komi til atkvæðagreiðslu.
6. Já. Það er algert lágmark að 20-
25% þátttaka sé í kosningum til þess
að niðurstöður séu bindandi og til
þess að meirihlutaákvörðun náist og
sé marktæk. Það gengur ekki að lít-
ill minnihluti geti afgreitt mál.
7. Nei. Ég tel svo ekki vera. Það
nægir að setja reglur um lágmarks-
þátttöku, þ.e. að einfaldan meiri-
hluta þurfi til þess að niðurstöður
teljist bindandi.
Guðjón A.
Kristjánsson
F | Frjálslyndi flokkurinn
1. Samfylkingin vill að þjóðin greiði
atkvæði um allar stjórnarskrárbreyt-
ingartillögur frá Alþingi. Þá eru
nokkur mál sérstaklega tiltekin í
stjórnarskránni sem tilefni slíkrar
atkvæðagreiðslu, en ég tel ekki
ástæðu til að útiloka nein mál til þjóð-
aratkvæðagreiðslu nema með al-
mennum hætti (í Danmörku er t.d.
ekki heimilt að vísa fjárlögum og
skattalögum til slíkrar atkvæða-
greiðslu). Æskilegt er að tiltekinn
fjöldi þingmanna eða kjósenda geti
farið fram á þjóðaratkvæðagreiðslu.
Slíkt er mikilvægur varnagli gagn-
vart því að stjórnvöld fari offari. Eðli-
legt er að stjórnvöld undirbúi
atkvæðagreiðslu þannig að upplýs-
ingar allar liggi fyrir og að samtök
sem myndast í aðdraganda slíkra
kosninga standi sem jöfnust gagn-
vart kjósendum.
2. Hér gildir sama og um fyrri spurn-
ingu, að ekki er rétt að útiloka fyr-
irfram nein málasvið. Samfylkingin
leggur sérstaka áherslu á sem allra
mesta þátttöku almennings í ákvörð-
unum um umhverfis- og skipulags-
mál og telur í ljósi reynslunnar heppi-
legt að sveitarstjórnir taki sig saman
um að skipuleggja slíka atkvæða-
greiðslu þegar málið varðar fleiri en
íbúa eins sveitarfélags. Gera þarf
skýran greinarmun á ráðgefandi og
bindandi atkvæðagreiðslu. Bindandi
atkvæðagreiðsla eykur líkur á góðri
þátttöku og kemur í veg fyrir ágrein-
ing um túlkun niðurstaðna, en sjálf-
sagt er að sveitarstjórn geti einnig
leitað til íbúa um afstöðu með ráðgef-
andi könnun.
3. Já. Tiltekinn hluti kjósenda, til
dæmis 20%, á að geta farið fram á al-
menna bindandi atkvæðagreiðslu.
Við skipulag og framkvæmd verður
að tryggja að óvilhallur aðili taki
vandasamar ákvarðanir, svo sem um
endanlega orðun spurningarinnar
sem kjósendum er ætlað að taka af-
stöðu til.
4. Nei, en í stjórnarskrárákvæði um
framkvæmd þjóðaratkvæðagreiðslu
er þó rétt að geta um undantekn-
ingar sem ég vísaði til í svari við
fyrstu spurningu. Svipað á við um
reglur sveitarfélaga. Í lögum eiga
hins vegar að vera ákvæði um fram-
kvæmd slíkra atkvæðagreiðslna, eins
og er um kosningar almennt. –
Tryggja þarf að atkvæðagreiðsla
fylgi málskoti forseta Íslands sam-
kvæmt 26. grein stjórnarskrárinnar
S | Samfylkingin
Ingibjörg
Sólrún
Gísladóttir
LÝÐRÆÐI 21. ALDAR