Morgunblaðið - 26.04.2008, Blaðsíða 12

12 LAUGARDAGUR 26. APRÍL 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Þjóðþing og þingmenn þeirrageta gegnt mikilvægu hlut-verki við úrlausn ýmissabrýnna vandamála og lagt
lóð á vogarskálarnar umfram það
sem ríkisstjórnir geta gert til að
stuðla að útbreiðslu lýðræðis. Al-
þjóðleg samvinna þingmanna í Evr-
ópu verður því sífellt mikilvægari við
útbreiðslu þeirra gilda sem álfan vill
standa fyrir í heimsmálunum.
Verkefnin eru brýn og mikilvægt
að Rússar horfi til framtíðar og leggi
sitt af mörkum til lýðræðisþróunar.
Þetta er skoðun Görans Lenn-
markers, þingmanns sænska Hægri-
flokksins sem jafnframt gegnir emb-
ætti þingforseta Öryggis- og sam-
vinnustofnunar Evrópu (ÖSE), sem
55 þjóðþing og Vatíkanið (sem ekki
hefur þing) eiga aðild að.
Eitt meginhlutverka ÖSE er að
tryggja öryggi og samvinnu í Evrópu
og segir Lennmarker að Ísland geti
gefið fordæmi um uppbyggingu lýð-
ræðisstofnana í smáu samfélagi. Ís-
land taki þátt í starfi ÖSE í Mið-Asíu,
þar sem fimm fyrrverandi Sovét-
lýðveldi þróist nú í lýðræðisátt.
ÖSE fylgist einnig með því hvort
reglur lýðræðisins séu virtar við
framkvæmd kosninga og hafa ófáir
Íslendingar tekið þátt í kosningaeft-
irliti á þess vegum í gegnum tíðina.
Inntur eftir stöðu lýðræðisins í
Rússlandi segir Lennmarker að
margt mætti þar betur fara.
„Ég fór fyrir eftirlitinu með þing-
kosningunum í Dúmunni 2. desember
sl. Við vorum að sjálfsögðu mjög
gagnrýnir og bentum á fjögur atriði
sem fóru ekki saman við kröfur um
lýðræðislegar kosningar.“
Máli sínu til stuðnings segir Lenn-
marker að ekki hafi verið eðlilegur
aðskilnaður milli ríkis og flokksins
sem sé við völd, flokks Pútíns. Laga-
setning sem varði kosningar hafi gert
nýjum smáflokkum erfitt fyrir.
Ófrjálsar kosningar
í Rússlandi
Þá eigi málfrelsið langt í land.
„Svo eru það fjölmiðlarnir, sem
ráku einhliða áróður fyrir Pútín.
Hann var tengdur við allt jákvætt, en
það litla sem var fjallað um andstæð-
inga að jafnaði sett í samhengi við
eitthvað neikvætt. Í fjórða lagi var
stjórnarandstaðan áreitt og bifreiðar
stjórnarandstæðinga stöðvaðar
þannig að þeir gátu ekki mætt á kjör-
fundi.
Kosningaefni stjórnarandstöð-
unnar var gert upptækt og því ekki
skilað fyrr en daginn eftir kosning-
arnar. Þetta kunna að sýnast smá-
vægileg atriði, en gerðu stjórnarand-
stöðunni mjög erfitt fyrir.“
– Er hægt að skilgreina Rússland
sem lýðræðisríki?
„Við þurfum að sjá framfarir í
Rússlandi. Það er leitt að segja frá
því en kosningarnar voru ekki fram-
för. Þær voru verri en síðustu kosn-
ingar. Ég hygg að margir Rússar hafi
horft til fortíðarinnar þegar kemur að
utanríkisstefnunni. Ég vona að Dí-
mítrí Medvedev verði boðberi breyt-
inga, að hann horfi fram á við. Ég
vona að það takist að koma á breyt-
ingum í Rússlandi. Málið er að eng-
inn veit hvort af þeim verður.“
– Hversu mikinn áhuga hafa Rúss-
ar á samstarfi við ÖSE.
„Það er athyglisvert hversu mikinn
áhuga Rússar hafa. Stundum verða
árekstrar, en mín hugmyndafræði er
að það verði að vinna hlutina í sam-
einingu. Ég lít svo sannarlega á
Rússland sem evrópskt ríki, þótt þar
megi vissulega finna aðila sem deila
ekki þeirri skoðun með mér.“
– Kosovo er yngsta ríki Evrópu.
Hversu táknræn var sjálfstæðisyf-
irlýsing Kosovo?
„Ég tel og vona að hún hafi bundið
enda á vandræðin í vesturhluta Balk-
anskagans, að löndin þar muni koma
saman í sameiningu Evrópu. Ég vona
að þeim auðnist að laða fram það
góða við gömlu Júgóslavíu en að
sama skapi skilja við það slæma, hluti
eins og einræðisstjórnir og áætl-
unarbúskap. Von mín er sú að versl-
un á svæðinu verði frjáls og að hún
muni leiða þjóðirnar saman.“
– Hvaða um hlutverk ÖSE?
„ÖSE gegnir þegar mikilvægu
hlutverki á svæðinu, í starfi sem unn-
ið er samhliða starfi NATO í Kosovo.
Þar höfum við reynt að vernda serb-
neska minnihlutann, svo og serb-
neska menningararfleifð, kirkjur,
minnismerki og annað sem henni til-
heyrir og ætti að vera þar. Stjórnvöld
í Belgrad skilja að við höfum mik-
ilvægu hlutverki að gegna.“
Þíða við fráfall Túrkmenbasa
– Þú hefur lagt mikla áherslu á
Mið-Asíu í embættistíð þinni. Í
hverju hefur sú áhersla falist.
„Hér ræðir um fimm, sjálfstæð ríki
í Mið-Asíu, Kasakstan, Úsbekistan,
Tadsjekistan, Túrkmenistan og Kirg-
istan, ríki sem eru landfræðilega
lengst frá V-Evrópu af aðildarríkjum
ÖSE. Ég tel að það sé mikilvægt að
við styðjum við sjálfstæði þeirra og
uppbyggingu nútímasamfélaga, að
við styðjum við mannréttindi, lýðræði
og markaðsbúskap.
Ég tel að Norðurlöndin hafi þarna
hlutverki að gegna. Þau hafa reynslu
af samstarfi og gætu miðlað af
reynslu sinni til þessara ríkja.“
Spurður um lýðræðisþróunina í
Túrkmenistan segir Lennmarker
landið hafa opnast eftir fráfall Túrk-
menbasa, „föður allra Túrkmena“.
Landið sé ekki jafnlokað og það
var undir járnhæl einræðisherrans
og sé nú á réttri leið, þótt það eigi
langa leið fyrir höndum áður en það
verði vestrænt lýðræðisríki. Áður
hafi Túrkmenar ekki viljað ganga í
ÖSE, á tímum einangrunartilhneig-
ingar. Þingmenn þar séu nú hins veg-
ar spenntir yfir því að efna til sam-
skipta við umheiminn að nýju.
Berjist gegn mansali
Lennmarker segir mansal alvar-
legt vandamál í Evrópu sem þing-
menn álfunnar geti beitt sér gegn.
„Eitt af því sem við getum gert er
að styrkja samvinnu þingmanna til að
tryggja lagasetninguna. Það dugar
þó ekki alltaf. Lögum er ekki alltaf
fylgt og þá þurfa að koma til lögregla
og aðrir aðilar sem tryggja að barátt-
unni gegn mansali sé fylgt eftir.“
Lennmarker segir Albana nú sýna
mikinn áhuga á að berjast gegn þessu
vandamáli og að Pétur Blöndal al-
þingismaður, sem hafi kannað að-
stæður í Tirana fyrir ÖSE, hafi ný-
lega skýrt frá áhuga þarlendra
stjórnvalda á að sporna gegn man-
sali.
Hann segir erfitt að meta umfang
vandans, sem sé meira en ráða megi
af fyrirsögnunum. Málið snúist fyrst
og fremst um fátækt fólksins og ör-
væntingu. Mansal fari fram í ríkjum
Austur-Evrópu, í Rússlandi, Úkraínu
og Moldavíu. Það sé einnig stundað í
Mið-Asíu og ljóst að fleiri komi nú frá
Asíu.
Binda vonir við Minsk-hópinn
Lennmarker segir ÖSE einnig
hafa beitt sér fyrir lýðræðisþróun á
Kákasus-svæðinu. Efnahagsvöxtur
þess hafi verið hraður, sérstaklega í
Azerbaidjan, sem ráði yfir gíf-
urlegum olíu- og gasbirgðum. Vöxt-
urinn þar í fyrra hafi numið um 35%,
sem hafi verið mun meira en til dæm-
is í Georgíu og Armeníu.
Deilur um lýðveldið Nagorno-
Karabakh valdi því að engin sam-
skipti eða verslun sé nú á milli
Azerbaidjan og Armeníu.
ÖSE hafi beitt sér í deilunni og
hópur þriggja sendiherra frá Banda-
ríkjunum, Rússlandi og Frakklandi,
Minsk-hópurinn sem svo er nefndur,
miðlað málum og lagt fram tillögu um
bráðabirgðalausn, sem yrði báðum
ríkjum til góða.
„Nú er það að sjálfsögðu ríkjanna
tveggja að samþykkja þetta. Þetta er
undir þeim komið. Við getum vita-
skuld ekki þvingað samningum upp á
þau. Við getum aðeins aðstoðað eins
og við getum.“
Stuðli að lýðræðisþróun og
mannréttindum þegnanna
Göran Lennmarker er
þingforseti Öryggis- og
samvinnustofnunar
Evrópu (ÖSE). Baldur
Arnarson ræddi við
hann um þá möguleika
sem felast í alþjóðlegu
samstarfi þingmanna.
Morgunblaðið/Eggert
Þingforseti Göran Lennmarker.
Í HNOTSKURN
»Alls eiga 320 þingmenn sætiá þingi ÖSE og koma þeir frá
56 ríkjum, allt frá borgunum
Vancouver til Vladivostok.
TúrkmenbasiVladímír Pútín
baldura@mbl.is
REIÐHJÓLASTANDUR með raf-
læsingu, nýstárleg vindmylla og
sjálfvirkur fóðrari fyrir hesta voru
meðal þess sem nemendur í tækni-
legri iðnhönnun sýndu í Há-
skólabíói.
Magnús Þór Jónsson, prófessor
við verkfræðideild HÍ, segir að hug-
myndirnar sem fram komu hjá nem-
endum hafi verið bæði góðar, og
mjög ólíkar innbyrðis: „Hópurinn
valdi sérstaklega þær þrjár hug-
myndir sem væru vænlegar til fram-
leiðslu, og fyrir valinu urðu nýstár-
legur fingrapenni sem veitir bestu
mögulegu skrifstellingar, loftknúið
hjálpartæki sem kemur farþegum
milli staða með samanþjöppuðu lofti
og reiðhjólastandur sem eykur ör-
yggi reiðhjóla á almenningsstöðum
með raflæsingu sem stýrt er af PIN-
kóða og kortalesara.“
Kynningunni í gær var m.a. ætlað
að vekja áhuga verkfræðinema á
þessu fagsviði, en nám í tæknilegri
iðnhönnun segir Magnús Þór að
mætti allt eins kalla nám í vöruþró-
un, nýsköpun og uppfinningum:
„Námskeiðið skoðar hönnun hluta
með tilliti til aðgerða og hvernig
þróa má hugmynd í vöru,“ segir
hann. „Nemendur læra að skapa
umhverfi þar sem hugmyndir að
nýjum vörum geta komið fram. Þeir
læra að velja og hafna hugmyndum,
leysa tæknileg vandamál og fylgja
hugmyndum eftir þannig að þær
verði að vöru sem nýst getur sam-
félaginu.“
Námskeiðið var að sögn Magn-
úsar ágætlega sótt, en kúrsinn er í
senn krefjandi og skemmtilegur:
„Það er gefandi að fara í gegnum
þetta ferli og mikil gleði í hópnum,“
segir hann.
Frumlegar lausnir á fjölbreyttum vandamálum
Nýstárlegt Þetta sérstaka farartæki, „Loftknúna hjálp-
artækið“, á að hjálpa farþegum að komast leiðar sinnar.
Þarft Rúmið Sic-fun á að bæta til muna hvíldaraðstöðu
langlegusjúklinga á sjúkrastofnunum og í heimahúsum.
Bæjarprýði Nemendur í tæknilegri iðnhönnun þróuðu m.a. hugmynd að
vindmyllu sem á að lágmarka sjónræna mengun í umhvefinu.