Morgunblaðið - 26.04.2008, Blaðsíða 24

24 LAUGARDAGUR 26. APRÍL 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
JÓN Rögnvaldsson vega-
málastjóri, Sturla Böðvarsson, fyrr-
verandi samgönguráðherra, og Páll
Sigurjónsson verk-
fræðingur reyna að
hvítþvo ummæli sem
ég viðhafði í Morg-
unblaðinu um miðjan
apríl í sambandi við
fyrirhugaða Land-
eyjahöfn, á þá leið að
bæði samgöngu-
ráðherra fyrrverandi
og aðstoðarvega-
málastjóri, Gunnar
Gunnarsson, hefðu
unnið mjög slælega að
úttekt á eðlilegum
valkostum við næsta
skref í samgöngum
milli lands og Eyja,
það er jarðgöngum,
nýjum Herjólfi til
Þorlákshafnar og
ferjuhöfn á Bakka-
fjöru. Það er bláköld
staðreynd að fyrrver-
andi samgöngu-
ráðherra lá ekkert á
því í upphafi úttektar
á þessum möguleikum
að hann vildi höfn á
Bakkafjöru og ná-
kvæmlega út frá því
sjónarmiði var unnið. Aðaltengiliður
fyrrverandi samgönguráðherra af
hálfu Vegagerðarinnar var Gunnar
Gunnarsson, lögfræðingur og að-
stoðarvegamálstjóri, sem Sturla
hafði skipað í embætti svo furðu
sætti, enda stílbrot. Hann reyndist
þægur. Úttektarnefndin kom ekki
með eina einustu tillögu um úttekt
vegna verkefnisins en studdist við
það sem Vegagerðin rétti henni og
upplýsingar um rannsóknir sem
Ægisdyr í Vestmannaeyjum, bæj-
arstjórn Vestmannaeyja, þingmenn
og fleiri lömdu í gegn að unnið yrði
að. Þar á ég við rannsóknir ISOR á
jarðgangaleiðinni frá Klifi á Heima-
ey í Kross á fastalandinu, en þeim
var aldrei lokið og ekki var snert
við þeim kafla sem mestu skipti
máli, fyrstu km frá Heimaey. Þessu
stjórnaði Vegagerðin og vann bein-
línis skemmdarverk með verklagi
sínu. Spár og skýrslur sem Vega-
gerðin safnaði saman voru út og
suður og eina skýrslan sem var
marktæk var skýrsla Mott Mc Do-
nald í Bretlandi þótt hún hefði allt
annan útgangspunkt en íslenskar
og norrænar reglur ganga út frá.
Kostnaðarfylliríið var áætlað allt
frá 30 milljörðum upp í 90 millj-
arða, en úttektarnefndin gat ekki
einu sinni kostnaðaráætlana frá
NCC-verktakafyrirtækinu og
Multiconsult í Noregi upp á 16
milljarða króna á verðlagi þess tíma
fyrir tveimur árum. Ef nefnd-
armenn í úttektarnefndinni komu
með tillögur um að skoða ýmsa
þætti betur, þá var það slegið út að
borðinu með orðum aðstoðarvega-
málastjóra, lögfræðingnum í nefnd-
inni. Hann stjórnaði sem sagt gangi
mála og þess vegna varð vinna
nefndarinnar varðandi jarð-
gangamöguleika eða nýs Herjólfs
til Þorlákshafnar fúsk
eitt. Það má vel vera
að samgönguráðherra
fyrrverandi hafi verið
hafður að fífli af tengi-
lið sínum í Vegagerð-
inni, þeim hlýðna, en
lygilegt er að lögfræð-
ingur skyldi sitja í
þessari nefnd af hálfu
Vegagerðarinnar en
ekki Hreinn Haralds-
son, forstöðumaður
þeirrar deildar sem sér
um jarðgangamál, sér-
fræðingur í jarðfræði.
Það verður þó að virða
snilld aðstoðarvega-
málastjóra, til að
mynda í ferli Grímseyj-
arferjunnar sem hann
hafði allan veg og
vanda af, en dýr var
virðingin.
Það spruttu ótrúleg-
ar setningar á fundi
fyrir liðlega einu ári í
Vegagerðinni þegar
einn af sérfræðingum
landsins spurði Hrein
hvort Vegagerðin stæði
að 70-90 milljarða kostnaðaráætl-
uninni sem kom fram í einni „pönt-
uðu skýrslunni“. „Nei“, svaraði
Hreinn, „það er tóm vitleysa.“
„Hvað teljið þið þá að það kosti að
gera Eyjagöng?“ spurði háskóla-
sérfræðingurinn. „Það gæti kostað
30 milljarða, ja, 30-40 milljarða,“
svaraði Hreinn. Þá kallaði vega-
málastjóri þá fram í, „það kostar
ábyggilega 50 milljarða eða meira.“
„Ja, það gæti verið nær 40 milljörð-
unum,“ sagði Hreinn þá. Þessir
ágætu menn voru að prútta um
kostnað við gerð Eyjaganga upp í
opið geðið á okkur. Ótrúlegt. Og á
fundi í Vegagerðinni skömmu síðar,
þegar Björn Harðarson, jarðvegs-
verkfræðingur og sérlegur verktaki
Vegagerðarinnar í eftirliti við gerð
jarðganga, var búinn að mála
marga skratta á vegginn varðandi
jarðgöng til Eyja án raka spurði ég
hann hvort hann hefði ekki gengið
fulllangt.“ Ég var eins svartsýnn og
hugsast gat,“ svarði hann. Verkefni
vinnast ekki á geðhvörfum spákerl-
inga, heldur rannsóknum og rökum.
Á lokakafla úttektarnefndarinnar
voru Ingi Sigurðsson og Páll Zóp-
haníasson með ýmsar ábendingar
og fyrirvara, sérstaklega um vænt-
anlegar og nauðsynlegar upplýs-
ingar varðandi jarðgöng. Þeir kom-
ust ekki fetið og skrifuðu undir
nefndarálitið í þeirri trú að fyr-
irvarar þeirra yrðu virtir. Það var
blásið út af borðinu eins og biðu-
kollufjaðrir.
Siglingastofnun vann mjög fag-
lega og markvisst að sínu verkefni
á Bakkafjöru, en það var ekki
vegna beiðni úttektarnefndarinnar.
Allt er þetta hið sorglegasta mál og
sérstaklega að snillingur og afburða
drengur eins og Páll Sigurjónsson,
Ofanbyggjari í Vestmannaeyjum,
skyldi leiðast inn í þessa rúllettu.
Ummæli mín um þátt fyrrverandi
samgönguráðherra í þessu máli og
núverandi aðstoðarvegamálastjóra
voru hvorki tilefnislaus né ómakleg.
Þau voru mjög varlega orðuð miðað
við staðreyndir sem má tína til
hverja af annarri.
Klúður fv. sam-
gönguráðherra
og aðstoðarvega-
málastjóra
Árni Johnsen skrifar um
samgöngur til og frá Eyjum
Árni Johnsen
» Það er blá-
köld stað-
reynd að úttekt-
arnefndin kom
ekki með eina
einustu tillögu
um sjálfstæða
úttekt á sam-
göngumögu-
leikunum.
Höfundur er alþingismaður Sjálf-
stæðisflokksins í Suðurkjördæmi.
NÚ ÞEGAR umræðan um hugs-
anlega ESB-aðild okkar hér á Fróni
er ofarlega á baugi er áhugavert að
skyggnast inn í þær breytingar sem
eru að verða á sambandinu. Með
Lissabon-sáttmálanum sem leiðtog-
ar ESB-ríkja undirrituðu þann 13.
desember 2007 og ætti að taka gildi
um mitt ár 2009 er
lögð ríkari áhersla á
menningu en eldri
sáttmálar sambands-
ins hafa gert. Þar seg-
ir meðal annars í inn-
gangi sáttmálans að
grunnur hans liggi í
menningarlegri, trúar-
legri og húmanískri
arfleifð Evrópu. Um
markmið sem snerta
menningu segir einnig
í þriðju grein sáttmál-
ans að ESB vilji virða
það ríkidæmi sem fjöl-
breytnin í menningu
og tungumálum í Evrópu felur í sér
og tryggja varðveislu evrópska
menningararfsins. Og ESB setur
sér það markmið að styðja við, sam-
hæfa og ,,fylla í eyðurnar“ hvað
menningarstarf innan ESB varðar.
Hér er um stefnumarkandi fram-
för að ræða því að í Rómarsáttmál-
anum (1958) sem lagði grunninn að
núverandi sambandi var hvergi
minnst á menningarstefnu. Menn-
ingarstefna innan sambandsins fékk
fyrst lagastoð í Maastricht-
sáttmálanum (1989) en það var ekki
fyrr en með Nice-sáttmálanum
(2000) sem ESB studdar aðgerðir
sem stefndu að því að hvetja til,
styðja við og skapa nýjan vettvang
menningarlegrar uppbyggingar
fengu lagastoð. Þá þegar var lögð
áhersla á að virða svæðisbundna
sérstöðu og stefna að því að gera
sameiginlegan menningararf sýni-
legri. Allar samþykktir varðandi
menningarstefnu eru enn í dag
byggðar á Nice-sáttmálanum sem
hefur meðal annars þá þýðingu að
ekkert gerist nema að aðildarríkin
gefi einróma samþykki sitt. 151,
grein, 5, töluliður hins nýja Lissa-
bon-sáttmála gerir hins vegar ráð
fyrir að samþykki aukins meirihluta
(e. qualified majority) dugi, sem
gera mun sambandið sveigjanlegra
í þessari sem og öðrum ákvörð-
unum sem hingað til þurftu ein-
róma samþykki.
Í þessu samhengi er mikilvægt
að skoða stefnumarkandi áætlun
framkvæmdastjórnar ESB frá því í
maí 2007 (COM(2007)0242) en hún
snýr að menningu á tímum hnatt-
væðingar og gjarnan nefnd menn-
ingarstefna ESB á íslensku. Þar er
í yfir 50 ára sögu ESB
og fyrirrennara sam-
bandsins í fyrsta sinn
sett fram menning-
arstefna. Í inngangi
stefnunnar er hún sett
í samhengi við samn-
ing UNESCO um fjöl-
breytileg menning-
arleg tjáningarform,
sem samþykktur var á
aðalráðstefnu stofn-
unarinnar í október
2005 og tók gildi 18.
mars 2007. En því er
heldur ekki leynt að
ástæða þess að lögð er
ríkari áherslu á menningarþáttinn
innan ESB eru hagræn áhrif menn-
ingar. Þetta kom skýrt fram á vor-
fundi leiðtogaráðs ESB 2007 þar
sem Lissabon-áætlunin var til um-
ræðu og því beint til framkvæmda-
stjórnarinnar að hún líti sér-
staklega til menningarstarfsemi og
skapandi atvinnugreina við endur-
skoðun áætlunarinnar. Á þeim
byggi framfarir, atvinnusköpun og
nýsköpun.
Hin nýja menningarstefna ESB
hefur þrjú meginmarkmið:
 Eflingu menningarlegrar fjöl-
breytni og þvermenningarlegs
samtals.
 Eflingu menningar sem hvetj-
andi rýmis fyrir sköpun innan
Lissabon-áætlunarinnar.
 Eflingu menningar sem einnar
af lífæðum erlendra samskipta
ESB.
Til þess að ná þessum mark-
miðum vill ESB byggja upp kerfi
sem gefur aðildarlöndum og frjáls-
um félagasamtökum sem starfa í
Evrópu aukna þátttökumöguleika í
allri ákvarðanatöku og efla þannig
lýðræðislegt ferli að baki uppbygg-
ingar á menningarstefnu sambands-
ins. Þess vegna hefur sambandið nú
komið af stað ferli þar sem leitað
var eftir þátttakendum úr menning-
argeiranum til virkrar þátttöku og
áttu öll samtök sem starfa að menn-
ingarmálum í tveimur eða fleiri
löndum innan ESB kost á þátttöku
en áhugayfirlýsingum þurfti að
skila fyrir 15. apríl síðastliðinn og
hafa örugglega einhver íslensk
samtök nýtt sér þennan þátttök-
umöguleika í samstarfi við önnur
evrópsk samtök. En með þessu
skrefi vill ESB ná fram auknum
samskiptum um hvað það er sem
gengur og reynist vel í menningar-
málum.
Minnt skal á að allt frá Maast-
richt-sáttmálanum hefur ESB varið
fjármunum í ýmsar styrktaráætl-
anir sem allar eiga það sameig-
inlegt að vera verkfæri í viðleitni
sambandsins við að ná fram þeim
markmiðum sem nú hafa fengið
skýrari lagabakgrunn og verið fest í
stefnumótun eins og fram kemur
hér að fram. Helsta áætlun á því
sviði er menningaráætlun ESB
(2007-2013) sem íslensk félög og
stofnanir hafa tekið þátt í, oftar en
ekki með góðum árangri.
Það er ljóst að nýir tímar eru
framundan fyrir þá sem sinna
menningarmálum í Evrópu, en
hversu stórvægilegar breytingarnar
verða mun tíminn leiða í ljós.
Tvennt er þó á hreinu, menningar-
málin hafa fengið nýtt og aukið
vægi í starfi ESB og ESB verður
hreyfanlegra með þeim mögu-
leikum sem Lissabon-sáttmálinn
færir sambandinu.
Menningarstefna ESB
Pétur Björgvin Þorsteinsson
skrifar um Evrópumál »Hinn nýi Lissabon-
sáttmáli og nýmörk-
uð menningarstefna
ESB eru tveir mik-
ilvægir hlutir sem vert
er að skoða fyrir áhuga-
fólk um menningu í Evr-
ópu.
Pétur Björgvin
Þorsteinsson
Höfundur er meistaranemi í Evr-
ópufræðum á Bifröst
TENGLAR
..............................................
http://europa.eu/lisbon_treaty/
index_en.htm