Náttúrufræðingurinn - 2008, Blaðsíða 8

Náttúrufræðingurinn
6. mynd. Þýfður klófífuflói með fjalldrapa er útbreitt gróðurlendi á Mýrum. Stór flæmi af
þessu landi brunnu íMýraeldum. Myndir teknar á svæðinu 1. apríl 2007 af óbrunnu (a)
og brunnu landi (b). - The Mýrar area is characterized by sedges and shrubs, and
numerous lakes and ponds. Ljósm./Photos: Guðmundur Guðjónsson.
samtals 39 km2. Klófífuflóinn er ein-
kennandi fyrir stór svæði á Mýrum
og sunnanverðu Snæfellsnesi en er
fremur sjaldgæfur annars staðar
á landinu. Fífuflóarnir á Mýrum
eru fremur ófrjóir, en það takmark-
ar gróðursprettu. Klófífa sem er
einkennistegund þeirra er blaðlöng
en gisin þar sem hún vex innan um
kvistlag af fjalldrapa, bláberjalyngi
og krækilyngi.6 Það loftar því vel
um gróðurlagið og kann það að
skýra hversu hratt eldarnir breidd-
ust út.
26. júní, 1956; munnl. upplýsingar:
Hákon Gunnarsson, bóndi í Árbót).
Hvass suðvestanvindur var þegar
eldurinn kom upp, en á norðanverðu
landinu fylgja þurrkar suðlægum
áttum.1
Mýraeldar 2006
Mýrar eru láglendissvæði við
norðaustanverðan Faxaflóa milli
Borgarfjarðar og Haffjarðar. Eins
og víðast á vesturhluta landsins er
berggrunnur þar gamall og þéttur.
Flatlent er á Mýrum, landi hallar
fram til sjávar frá fjöllum að baki.
Klettaásar með suðvestur-norð-
austur stefnu setja svip á landið
en á milli þeirra eru mýrasund
og víðáttumiklir flóar með fjölda
tjarna og vatna. Samkvæmt veður-
athugunum frá Hvanneyri, sem er
skammt austan Mýra, var meðal-
árshiti á svæðinu 3,3°C en meðal-
ársúrkoma um 930 mm tímabilið
1964-1993 (Veðurstofa íslands).
Frá þeim tíma hefur loftslag farið
hlýnandi og ársmeðalhiti líklega
hækkað um nálægt 1°C. Þótt ekki
sé ýkja úrkomusamt á Mýrum er
þar mjög votlent. Það má líklega
rekja til hins þétta berggrunns á
svæðinu en einnig kann grunn-
vatnsstreymi frá fjalllendi að baki
að eiga hlut að máli. Fjöldi sveita-
bæja og vatna er á Mýrum. Þeir
bæir og vötn sem koma við sögu
í lýsingu á útbreiðslu eldanna eru
sýnd á 4. mynd, auk brunasvæðis-
ins.
Gróður á Mýrum
Mýrar einkennast af mosarík-
um votlendisgróðri með fjölda
vatna og tjarna (5. og 6. mynd).
Gróðurkortlagning og gervitungla-
myndir af svæðinu sýna að það
land sem eldarnir fóru um var um
73 km2 að flatarmáli og eru þá vötn
og tjarnir talin með. Flói er lang-
víðáttumesta gróðurlendið á svæð-
inu og þekur samtals 48 km2, en
gróðurlendið mýri, sem er heldur
þurrara en flóinn, er 13 km2 að flat-
armáli. Vötn og tjarnir eru rúmlega
5 km2. Önnur gróðurlendi og land-
gerðir eru lítil í samanburði við vot-
lendið. Það voru hinir víðáttumiklu
flóar og mýrar á svæðinu, alls 61
km2 að flatarmáli, sem eldarnir
geisuðu mest á. Langútbreiddasta
gróðursamfélagið á brunasvæðinu
var þýfður klófífuflói með bláberja-
lyngi, fjalldrapa og krækilyngi,2
Aðdragandi Mýraelda
Fyrir eldana á Mýrum hafði ekki
mælst úrkoma í tíu daga frá 19. mars
og þar höfðu ríkt kaldir norðlægir
vindar, eins og fram kemur í gögnum
Veðurstofu íslands frá Stafholtsey (7.
mynd). Þennan tíma var vindhraði
almennt nokkuð mikill, um 10 m/s
og hitastigið við eða undir frost-
marki. Ekki mældist úrkoma aftur á
Mýrum fyrr en 3. apríl.
Framvinda Mýraelda
Með því að spyrða saman upplýs-
ingar frá þeim sem börðust við
eldana á jörðu niðri og þær upplýs-
ingar sem við fáum um útbreiðslu
þeirra frá gervitunglunum hafa
verið unnin kort sem sýna í grófum
dráttum útbreiðslu eldanna á mis-
munandi tímum (8. mynd). Ákafi
og útbreiðsla eldanna fellur vel
saman við vindátt og vindstyrk á
svæðinu (9. mynd).
Árið 2006
7. mynd. Vindhraði og mesti vindhraði (m/s) í Fiflholti og úrkoma (mm) í Staflioltsey frá
17. rnars til 5. apnl 2006. Gögn frá Veðurstofu íslands. - Wind speed and maximum wind
speed (m/s) at Fíflholt and precipitation (mm) at Staflwltsey, from Mars 17 to April 5,
2006. Data from the lcelandic Meteorological Office.
88