Náttúrufræðingurinn - 2008, Blaðsíða 54

Náttúrufræðingurinn
3. mynd. Hlýraseiði. Hlýri prífst vel við lágt hitastig sjávar og unir sér vel við mikinn pétt-
leika. - Juvenile spotted woljfish. Spotted wolffish can be reared at low sea temperatures and
high densities. Ljósm./Photo: Atle Foss.
HLÝRAELDI
Eitt af fyrstu viðfangsefnum í eldi
hverrar tegundar er að byggja upp
klakfiskastofn og ná tökum á seiða-
framleiðslu. Eins og áður sagði voru
það Norðmenn sem áttu frumkvæð-
ið að því að hefja slíkar tilraunir.
Tilraunir þeirra með hlýraeldi hafa
einkum farið fram í Norður-Noregi
því sjávarhiti hentar þar vel til eld-
isins. Áætlað er að kjörhiti hlýra
sé á bilinu 4-10°C eftir stærð fisk-
sins.2'10-13 Margt er líkt með stein-
bít og hlýra en hlýri hefur þótt
álitlegri eldistegund þar sem hann
vex mun hraðar, verður kynþroska
síðar, er afar rólegur við eldisað-
stæður og flakanýting er betri en hjá
steinbíti.2'5'14
Til þess að eldið gangi upp er
grundvallaratriði að hitastig sjávar
á hverjum stað henti viðkomandi
tegund. Þar sem sjávarhiti hér við
land líkist því sem gerist í Norður-
Noregi þótti liggja beint við að feta
í fótspor Norðmanna og kanna
möguleika hlýraeldis á íslandi.
Norðmenn hófu sínar hlýrarann-
sóknir árið 1994 og 13 árum síðar er
framleiðslan enn á tilraunastigi þótt
árangur rannsóknastarfs sé umtals-
verður. Ýmsir hafa þó lýst yfir áhuga
á því að hefja framleiðslueldi og eru
slík áform enn til skoðunar. Hér-
lendis var fyrirtækið Hlýri ehf stofn-
að árið 2000 og var markmið þess
að stunda tilraunir með hlýraeldi
og kanna hagkvæmni þess. Árið
2001 var sett upp aðstaða til eldis-
tilrauna í Neskaupstað, hafist var
handa við að safna villtum klakfiski
til að byggja upp eldisstofn og fram-
kvæmdar tilraunir með fjölgun og
vaxtargetu. Tilraunir með hlýraeldi
eru skemmra á veg komnar en í
Noregi þótt nokkuð hafi áunnist.
Sámanburður á vexti
HLÝRASTOFNA FRÁ ÍSLANDI
OG NOREGI
Á árunum 2001-2002 var safnað um
250 villtum hlýrum á Austfjarða-
miðum. Af þeim urðu 10 hrygnur
kynþroska á tímabilinu frá sept-
ember fram í október árið 2002. Á
sama tíma fundust um 20 hæng-
ar sem framleiddu nothæf svil til
hrognafrjóvgunar. Hrogn eru kreist
úr hrygnum rétt fyrir hrygningu og
frjóvguð með sviljum sem safnað
hefur verið úr hængum. í þessari
fyrstu tilraun voru alls frjóvgaðir
10 lítrar af hrognum. Hrognin voru
lögð í hrognabakka þar sem þau
voru geymd fram að klaki nokkrum
mánuðum síðar. Hrogn hlýra hafa
tilhneigingu til að hanga saman, eins
og áður var lýst. Við geymslu hrogna
veldur þessi samloðun því að erfitt er
að hreinsa dauð og ófrjóvguð hrogn
frá. Dauð hrogn geta valdið sveppa-
gróðri er berst til frjóvgaðra hrogna
og veldur afföllum.5 Til að verjast
þessu voru þau böðuð reglulega
með glúteraldehýði (300 ppm) auk
þess sem reynt var að fjarlægja dauð
hrogn. Hrognin klöktust á tímabilinu
janúar til mars 2003. Alls klöktust
um 4000 lífvænlegar lirfur út og var
það sá efniviður sem unnið var með
í vaxtartilraun sem hér verður greint
frá.
Þeir umhverfisþættir sem einkum
stýra vexti fiska eru hiti, ljóslota
(daglengd), seltustig og súrefnis-
mettun eldisvatnsins. Mismunandi
vaxtargeta á milli stofna hefur verið
nýtt til kynbóta, svo sem í laxeldi og
bleikjueldi. Stofnar og fjölskyldur
innan stofna sem hafa bestu eldis-
eiginleika eru valin og nýtt til rækt-
unar. Árið 2002 lágu ekki fyrir erfða-
fræðilegar rannsóknir á hlýra sem
gæfu til kynna ólíka stofna á milli
svæða. Erfðarannsóknir undanfarin
ár benda til að hlýri í Norður-
Atlantshafi tilheyri ólíkum stofnein-
ingum (4. mynd).15 Þetta má líka
kanna með því að rannsaka líffræði
stofneininga, t.d. vaxtargetu hjá
ólíkum stofnum. Vaxtareiginleikar
stofna sem eru í eldi í Noregi og á
íslandi voru því kannaðir. Upp-
lýsingar sem fást úr athugunum
sem þessum eru mikilvægar þegar
kemur að því að velja hentugan eld-
isstofn til ræktunar.
Seiði af fyrstu kynslóðum hlýra í
eldisstöð Hlýra ehf annars vegar
og eldisstöð Akvaplan-niva AS í
Tromso hins vegar voru alin við
samskonar aðstæður með tilliti til
eldisbúnaðar, hitastigs og fóðurs.
Upprunalega stóð til að flytja inn
fisk frá Noregi en ekki fékkst leyfi til
þess á þeim tíma sem rannsóknirnar
voru framkvæmdar. Seiðin voru
annars vegar afkomendur fisks sem
safhað var á miðum út af Austurlandi
134