Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1997, Síða 80

Náttúrufræðingurinn - 1997, Síða 80
7. mynd. Austurengjahver austast á Krísuvíkursvæði. Fyrír miðrí mynd flýtur skán af brennisteinskís ofan á leirugu vatninu. Lengra úti á pollinum má sjá smábólur af brennisteinskís. Þcgar myndin var tekin mátti glöggt sjá að þessar bólur voru stöðugt að myndast á vatninu og rak þær undan vindi að landi. Við bakkann til vinstri á myndinni má sjá að á einum stað hefur skán breyst í froðu. Talið er að brennisteinskísinn myndist þegar brennisteinsvetni í gufu hvarfast við uppleyst jám í vatninu. Við þetta efnahvarf myndast vetnisgas. Brennisteinskísinn flýtur á vatninu, þótt eðlisþyngd hans sé fimm sinnum meiri en vatns, vegna þess að örsmáar vetnisbólur loða við hann. Mynd: Stefán Arnórsson. brennisteinstvíoxíð (S02) við brennslu hans. Það er skaðleg lofttegund og mjög tærandi, þannig að brennisteinn í leir gerir hann nánast ónothæfan til brennslu. Auk þess spillir vinnsla hveraleirs útliti jarðhita- svæða og náttúrulegum jarðhita. ■ UMMYNDUN OG HOLUFYLLINGAR Það nefnist ummyndun þegar uppruna- legar steindir í bergi (frumsteindir) eyðast að hluta eða öllu leyti fyrir áhrif efna- hvarfa þeirra við grunnvatn og nýjar steindir myndast við útfellingu úr vatninu. Steindir sem myndast á þennan hátt nefnast ummyndunarsteindir. Þessar steindir eru einnig nefndar síðsteindir til að greina þær frá frumsteindum. Orðið síðsteind er því samheiti á veðrunar- og ummyndunar- steindum og gefúr til kynna að þær séu yngri en bergið sem þær eru í. Ummyndunarsteindir koma ýmist í stað þeirra frumsteinda sem vatnið leysti upp eða þær falla út í holum og sprungum í berginu. Ummyndunarsteindir í holum og sprungum nefnast holufyllingar (8. mynd). Ummyndunarsteindir sem myndast í basísku bergi eru nær allar eðlisléttari en ffurn- steindir slíks bergs. Því leiðir ummyndun til rúmmálsaukningar sem m.a. kemur ffam í því að holrými bergsins minnkar, bergið verður meira eða minna holufyllt. Einnig getur rúmmálsaukningin, sem ummyndun- in veldur, smákvarnað bergið og gert það laust í sér. Þesskonar berg veðrast oft auðveldlega og myndar gjaman ávala veðmnarfleti (9. mynd). Stundum er talað um að slíkt berg sé morkið. 190
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.