Náttúrufræðingurinn - 1981, Page 99

7. mynd. Eiginspennumælingar af jarð-
hitasvæðinu við Kröflu. Greinilega skiptast
á svæði með pósitivum og negativum frá-
vikum frá +30 millivoltum i -90 millivolt.
Þessar niðurstöður má tengja jarðfræðilegri
uppbyggingu svæðisins og ýmsum öðrum
mæliniðurstöðum. Pósitívu frávikin eru yfir
meginjarðhitanum og lágviðnámssvæðum.
Núlllínan er væntanlega tengd misgengjum
með NV-SA stefnu. — Sþ-survey of the Krafla
high temperature area in northern Iceland. Positwe
anomalies are correlated to surface geothermal
activity and resislivity lows. The zero hne is most
likely running along a fault with a NV-SE trend.
SEGULMÆLINGAR
Meginhluti íslenskra jarðlaga hefur
myndast á síðustu 20 milljón árunt úr
einstökum hraunlögunt og öðrum gos-
myndunum. Aðeins lítill hluti jarðlaga
á Islandi eru setlög eða millilög, sem
ekki hafa orðið til við eldvirkni. Hraun-
ög og gosberg myndast við það að
bráðin kvika, sem kemur úr iðrum jarð-
ar, storknar þegar hún berst upp á yfir-
borð eða þegar hún ryðst inn í eldri
jarðlög ofarlega í jarðskorpunni. Kvika
sem storknar á yfirborði getur myndað
víðáttumikil hraunlög en storkni hún í
nær lóðréttum sprungum myndast
berggangar.
Bráðin hraunkvika er ekki segul-
mögnuð, en þegar hún storknar mynd-
ast í storkuberginu varanlegt segulsvið,
sem hefur sömu stefnu og segulsvið
jarðar hafði á þeirn tíma er kvikan
störknaði. Styrkur segulsviðs storku-
bergsins fer eftir styrk jarðsviðsins og
ntagni segulmagnanlegra steintegunda í
kvikunni.
Segulsvið jarðar er stöðugum breyt-
ingum undirorpið. Hefur það marg-
sinnis breytt um stefnu og styrk á síð-
ustu milljónum ára. Markverðasta
breytingin er sú að stefna sviðsins snýst
alveg við nokkrum sinnum á hverjum
milljón árum þannig að segulnorður
verður segulsuður og öfugt. Þess á milli
hreyfast segulskaut jarðar hægt í grennd
við hina landfræðilegu póla. Veltur eða
kollsteypur segulsviðsins frá norðri til
suðurs valda því að hraunlög og aörar
gosmyndanir frá mismunandi jarðsögu-
legum tíma eru yfirleitt ekki eins segul-
mögnuð. Tekist hefur að gera tíma-
kvarða sem byggir á stefnu segulsviðs
jarðar og oft er unnt að ákvarða aldur
jarðlaga með því að staðsetja þau rétt i
segultímakvaröanum. Þannig er oft
unnt að nota segulmælingar lil þess að
kortleggja og greina i sundur jarð-
myndanir, er ekki verða aðgreindar á
annan hátt.
Stefna segulsviðsins hér á landi er
núna hallandi niður til norðurs um 70°
frá láréttu og um 22° til vesturs frá
241
16