Náttúrufræðingurinn - 1981, Page 169

skarð væri rétt aö friölýsa, enda ólíklegt
að til nýtingar þess komi í náinni fram-
tíð.
Sama er að segja um hverasvæðið í
Kverkfjöllum. Líklegt er að héðan í frá
sem hingað til verði það landsmenn, og
þá fremst Öræfingar, sem fremur verði
fyrir „átroðningi“ frá Grímsvatnasvœðinu
en öfugt.
Fremri-Námar — Ketildyngja hefur
nokkra sérstöðu þar eð háhitasvæði er
þar í toppi — og að nokkru í gíg dyngju,
en ekki er til dæmi um það annars stað-
ar á landinu.
Telja verður nokkurn veginn sjálfsagt
að friðlýsa nokkurn hluta Námafjalls-
svæðisins vegna þess fjölda ferðafólks
sem þangað sækir. Væri t. d. hugsanlegt
að takmarka það við Hverarönd og aust-
urhlíð fjallsins. Þá þarf að fjarlægja
ýmist rusl, sem þar er og jafnframt gera
göngustíga um svæðið. E. t. v. mætti
gera þá úr hraunhellum því annað efni
endist vart lengur á þessu svæði. Ekki
virðist ólíklegt að til þess komi áður
langt líður að Þeistareykjasvœðið verði
talið álitlegt til raforkuvinnslu og þar
byggð jarðgufustöð, en þá verða von-
andi allir þeir er þar eiga hlut að máli
búnir að öðlast þann siðferðilega þroska
að þeir skilji að náttúruvernd er einn, og
mjög mikilvægur, þáttur í okkar menn-
ingarmálum, og hagi sér í samræmi við
það gagnvart því svæði og öðrum.
LÁGHITASVÆÐI
Allmörg hverasvæði og laugasvæði
hér á landi hafa á síðari árum tekið
verulegum breytingum, eða jafnvel
horfið með öllu í sambandi við nýtingu
hins heita vatns. Eitt ljósasta dæmi um
þetta eru laugarnar aö Reykjum í Mos-
fellssveit, en þær hafa horfið vegna bor-
ana Hitaveitu Reykjavíkur á þessu
svæði. Engum dettur í hug að amast við
nýtingu jarðvarma, sem er meðal mestu
verðmæta þessa lands. Hins vegar hefur
oft viljað brenna við að umgengni á
jarðhitasvæðum sé mjög ábótavant.
Æskilegt er ennfremur að varðveita það
sem að skaðlausu varðveitt verður og þá
sem næst því eins og það var frá náttúr-
unnar hendi.
Goshverir eru það sérstætt fyrirbæri að
ástæða er til að taka sérstakt tillit til
þeirra í sambandi við friðlýsingar.
Grýlu I Ölfusi ætti að alfriða nú þegar.
Hellu þá, með gati, sem einhvern tima
hefur verið lögð yfir hina litlu og snotru
skál hversins, þarf að fjarlægja og
merkja hverinn vel svo að öllum sé ljóst
að hann er friðaður.
Litli Geysir. I Descriptio Ölfushrepps
anno 1703 eftir Idálfdán Jónsson (1979)
stendur jretta: „Fjórði hver er uppi
undir fjallinu fyrir ofan Reykjatún,
nefndur Geysir, hvörs ógnalega hljóð,
nú fyrir nokkrum árum, skriða úr fjall-
inu með sínu hlaupi hefur stillt.“ Þor-
valdur Thoroddsen (1958 bls. 134) seg-
ir: „Litli Geysir hefur áður gosið ntiklu
meira en nú —.“ Af þessu má ráða að
Litli Geysir hafi enn verið goshver um
1880. Síðar var hverinn virkjaður fyrir
Heilsuhælið á Reykjum, en eftir að
borholur kornu til er ]dví hlutverki hans
lokið. Skál hversins er enn við Ivði og
fyrir áhuga og framtak Grétars Unn-
steinssonar skólastjóra Garðyrkjuskól-
ans að Reykjum hefur nú verið hreinsað
til kringum hana. Freista mætti þess að
koma Litla Geysi aftur til og sýnast a 11 -
góðar líkur til aö jtaö megi takast. Eftir
friðlýsingu væri heppilegt að fela hver-
inn umsjá Garðyrkjuskólans.