Náttúrufræðingurinn - 1976, Blaðsíða 64

vesturmörk Breiðamerkursands séu
við Kvíá.
Fuglalííið er fjölbreyttast á lág-
lendisræmunni jjar sem Ijyggðin er
og í lilíðabeltinu. Enda þótt láglend-
ið sé allt myndað af aurum og sönd-
um, er Jjað víða vel gróið hið efra
og er jjar allfjölbreytt gróðurfar. Mýr-
lendi er víðáttumikið á Hnappavöll-
um og Fagurhólsmýri, einkurn í kring-
um Salthöfða á Fagurhólsmýri. Þar
eru flæður og flóar alvaxnir hávax-
inni gulstör og er Jjar oft mikið af
öndum þegar líða tekur á sumarið,
en aðeins stokkendur og urtendur
verpa Jjar. Mýrlendisræma nær frá
Fagurhólsmýri að Svínafelli, að vísu
ekki samfelld sakir Jjess, að hún er
rofin á þremur stöðum af jökulám
með aðliggjandi aurum. Kvíármýri
sunnan Kvíár er allstór hálfdeigju-
mýri. Annars eru sandar og melar
uppistaðan í láglendisræmunni og
eru Jjeir misjafnlega mikið grónir.
Frá Jökulsá á Breiðamerkursandi að
Kvlá og raunar alla leið að Hnappa-
völlum eru víðáttumiklir aurar, sem
nú eru orðnir mikið grónir á köflum.
Breiðamerkursandur er myndaður af
framburði nokkurra jökuláa, sem
flæmdust fram og aftur um sandinn
fram undir árin 1930—1940, en runnu
ckki eftir ákveðnum farvegum. Eyddu
árnar mjög graslendi, sem áður var á
sandinum, svo að liann mátti lieita
gróðurlaus með öllu á stórum svæð-
um fram yfir 1940, en þá tóku skrið-
jöklarnir fyrir alvöru að hopa og árn-
ar að renna eftir ákveðnum farveg-
um og jafnvel að sameinast hver ann-
arri. Þetta stafaði af Jjví, að vatn und-
an jöklunum tók að safnast fyrir í
stórum og djúpum jökullónum eða
vatnsþróm við jökuljaðrana, en af-
rennsli Jjeirra hefur síðan fallið eftir
ákveðnum farvegum til sjávar. Ofan
fjörunnar mynda Jjessar ár sums staðar
sjávarlón, með sandrifjum fyrir frarn-
an. Sem dæmi um slík sjávarlón má
nefna Breiðárlón neðra og Öldulón
sunnan Kvíár. Inn í hið síðarnefnda
gengur sjór aðeins öðru hvoru. Fátt
er Jjó um fugla Jjar nema helst tildr-
ur og lóuþræla, sem staðnæmast Jjar
stundum seint á sumrin.
Afleiðingin af Jjessu breytta rennsli
ánna hefur orðið sú, að síðan 1940
hefur Breiðamerkursandur rnjög tek-
ið að gróa upp og sums staðar hefur
myndazt mýrlendi Jjar sem leirur og
sandar voru fyrir 20—30 árum.
Fjaran frá Jökulsá að Skeiðará er
alls staðar nær lífvana sandfjara og
þar af leiðir að fuglar staðnæmast Jjar
sjaldan lengi í einu. Einstaka melstrá
og fjöruarfablettir eru Jjó hér og Jjar
efst í fjörunni. Eina undantekningin
frá Jjessu sviplausa cinkenni fjörunn-
ar er Ingólfshöfði, sem rís upp af
flatneskjunni beint suður af Fagur-
hólsmýri. Hann gengur Jjverhníptur
í sjó fram að sunnan og austan og er
76 m á hæð þar sem hann er hæstur.
Þar verjjur mikið af langvíu, álku,
lunda, fýl og ritu og lítið eitt af stutt-
nefju, cn ujjjjí á höfðanum verpur
allntikið af svartbak. Ofan við sand-
fjörurnar taka við víðáttumiklar leir-
ur og sandar allt frá Hnappavallaósi
að Skeiðará og breikkar Jjetta leiru-
og sandsvæði nijög eftir Jjví sem vest-
ar dregur. T. d. er fjarlægöin frá
Skaftafellsbrekkum til sjávar um 26
km. Um allt Jjetta svæði féll Skeiðará
áður í óteljandi kvíslum og álum, en
Jjað tekur auk Jjess við vatni úr öllum
58