Andvari - 01.06.1959, Síða 109

ANDVARI
NOKKRAR MÁLVENJUR
107
Á sporvagni þeim, sem ekur suður úr
borginni, er áletrunin: Dringhouses, en
það er í Bishopthorpe (Bistrup), þar sem
erkihiskupinn af Jórvík situr; þar bjuggu
hinir dönsku „drengir", en það voru
óðalsbændur, sem höfðu á sér hermanna-
snið.
Götunöfnin minna á ýmsar iðngreinar,
og um það bil 20 nöfn hafa hina norrænu
endingu gate — (gata) — í stað street.
Á nútímaensku merkir gate hlið. Af
iðnaðargötum má nefna Blossom Street,
1276 Plouswaingate, fn. plógsveinn;
Coppergate, trésmiða- og rennismiða-
gatan, fn. koppari; Ketmongergate, sem
nú er horfin, samsvarar alveg hinni
giimlu mynd nafnsins Köbmagergade í
Kaupmannahöfn: Ködmangergade (sem
cnn hefur varðveitzt í íslenzkum fram-
burði). — Orðið ketmonger: slátrari, er
cnn algengt í norðurenskri mállýzku; að
lokum Skeldergate, af fn. skjaldari.
Ef menn eru staddir á götum Jórvíkur
og virða fyrir sér verzlunarskiltin, munu
þeir fljótt koma auga á danskt eða norskt
nafn. Ef við athugum þessi mannanöfn
dálítið nánar, skiptast þau í tvo flokka:
upprunalegu, gömlu fornöfnin, þar með
talin viðurnefni, og hin, sem eru staðar-
nöfn samkvæmt uppruna sínum.
Flest fornöfnin eru nú orðin að ættar-
nöfnum, og má nefna: Brand, Eric,
Knott, Odd, Godfrey, Harold, Swain,
Toke og Thirkell. Þar við bætast viður-
nefni eins og Blake, Blitham (ef til vill
nraðurinn frá Blyth), Meek og Seaife —
sá bleiki, blíði, (auð)mjúki, skakki, —
sem samsvara ekki beinlínis hefðbundn-
nm hugmyndum manna um víkinga. Auk
þcss nöfn eins og Somerled (Sumarliði
sumarvíkingur) og Winterled; og
enn fremur hin skemmtilega samsetning
Kettlestring: drengur Ketils.
Af staðanöfnum er mikil gnægð: ETolt,
^nge, Sykes (á dönsku sig, láglent og
vott engjadrag), Holmes (þegar örnefn-
um er breytt í mannanöfn, fá Jrau
ósjaldan endinguna -s), Toft, Ling, ásamt
menningarnöfnum eins og Garth, Scales
eða Scholes af skála, Loft og Loftus, og
enn fremur Kirk og Prest.
Árið 1927 tókst ég á hendur sagn-
fræðilega nafnatalningu og studdist aðal-
lega við bæjarskrá Jórvíkur frá sama ári,
sem hafði að geyma 22.400 householders
(heimili) með alls 85.000 íbúum. Sú
rannsókn leiddi í ljós, að telja verður
um það bil 13,5% allra nafnanna norræn
að uppruna, og er þá tekið tilhlýðilegt
tillit til orða, sem geta verið bæði dönsk
og ensk að stofni, eins og t. d. Smith.
Til gamans má bæta því við, að mörg
af frægustu nöfnum Englands eru nor-
ræn að uppruna: Nelson (?), Macaulay
(sonur Óleifs, þ. e. Olsen), Thackeray
(vrá, á ensku wray: afskekktur staður,
þar sem thack: þakstrá vaxa), Booth,
Inge, Asquith (Askov), og ekki skulum
við sleppa (Sherlock) Holmes.
Við höldum burt frá Jórvík, höfuðstað
Yorkshires, stærsta greifadæmis Englands,
og höldum austur á bóginn til East
Riding, á norrænu: þriðjung: þriðjungur,
sem skiptist í 6 Wapentakes, en það orð
hlaut fasta hefð í málinu, þegar það
hafði verið tekið upp í hina miklu jarða-
bók Vilhjálms bastarðs, Domesday (du:
mzdei) Book frá 1086, þar sem allt
England var gert skattskylt. Það útrýmdi
gamla orðinu hundrað (hund = 100
hides á 120 ekrur), á dönsku herred, sem
enn er notað í Suður-Englandi. Wapen-
tdke er dregið af þeim norræna sið að
slá sverðum á skildi, þegar eitthvað var
samþykkt á þingi (ísl. vopnatak). Á
mörgum stöðum í Yorkshire og víðar eru
cða hafa verið þingstaðir, t. d. á evnni
Mön, cn þar þarf enn í dag að þing-
lýsa lögunum undir berum bimni á þing-
hæðinni Tvnwall, til þess að þau öðlist