Andvari - 01.01.1982, Qupperneq 41

ANDVARI
CODEX ARGENTEUS
39
vísindalegt gildi Codex Argenteus. Svo heppilega vildi samt til, að handritið
komst um hendur Vossiusar fyrir sjónir sérstakra kunnáttumanna.
Vossius átti Codex Argenteus, en hann átti einnig móðurbróður, Franciscus
Junius, er var frægur grísku- og latínumaður, en síðan sneri sér einnig að
forngermönskum málum og var kominn manna lengst í rannsókn þeirra. Junius
þóttist hafa himin höndum tekið, er hann fyrir atbeina systursonar síns fékk
aðgang að þessu einstæða handriti.
Hann vann árum saman og af mikilli elju að fyrstu prentaðri útgáfu
biblíuþýðingar Wulfila og sannaði þar, hve ágætur fræðimaður hann var.
Hún kom út að áratug liðnum árið 1665 og var tileinkuð Magnusi Gabriel De
la Gardie ríkiskanslara, cinum kunnasta aðalsmanni og listavini Svía á 17. öld.
Codex Argenteus var þá aftur kominn til Svíþjóðar og í annars manns eigu.
Nýi eigandinn var enginn annar en hið sænska stórmenni, er Junius hafði
tileinkað verk sitt.
De la Gardie hafði orðið þess áskynja, að Vossius væri fús að láta dýrgrip
sinn við gjallanda gulli. Samningar tókust 18. júlí 1662 fyrir meðalgöngu
sænskra sendiráðsmanna í Hollandi :,og eftir miklar umleitanir“. Silfur-
biblían (og uppskrift hennar, er fórst í Uppsalaeldinum 1702) fengust að fullu
hingað til lands fyrir 500 ríkisdali. Svo merkilega vildi til, að keppa varð um
hana við enga minni en Kristínu drottningu, sem nú hafði fengið áhuga á
þessum dýrgrip, er henni hafði áður sézt yfir og veitti nú í Róm heimild til
að keypt yrði.
Við borð lá, að hið dýrmæta handrit glataðist að fullu, þegar skipið, sem
flvtia dtti það frá Amsterdam til Svíþjóðar, strandaði í stórviðri við eina af
eyjunum úti fyrir Zuiderzee. En góðar umbúðir burgu því úr greipum Ægis,
það lá „í lítilli eikaröskju heilt á húfi“. Og í síðari áfanganum tókst betur til.
Codex Argenteus komst óskaddaður til hafnar í Gautaborg í september 1662
og var þegar fluttur þaðan til Stokkhólms.
Nú var orðin rækileg breyting hér heima á viðhorfinu til handritsins,
gildis þess og þýðingar. Áhugi á fornöld Svíþjóðar og sögu móðurmálsins
blossaði uop. Menn fengu Gota gersamlega á heilann, því að talið var, að þeir
hefðu átt frumheimkynni sín í Svíþjóð. í ráðinu, þar sem De la Gardie fagnaði
þössum happafeng, óskaði ríkisdróttsetinn, Per Brahe yngri, „Svíaríki einnig
mjög til hamingju”, eins og segir í fundargerð ráðsins. Og mál- og forn-
fræðingar tóku skjótlega til óspilltra málanna við vísindalega rannsókn þess-
arar nýfengnu heimildar. Olof Verilius, brautryðjandi norrænna fornfræða-
iðkana hér í landi, skrifaði allan textann upp harðri hendi sísona til eigin
nota - útgáfa Juniusar var enn ekki komin út. Og hann hafði ekki fyrr lokið
uppskriftinni en Georg Stiernhielm bjóst til að koma sér upp annarri. Þessu
ot bezt lýst með orðum Anders Grape, er sagði, að þarna „hefði þjóðræknin
rnátt sín meira en málvísindin“. Pessi uppskrift kom út á prenti 1671. Pá