Andvari - 01.01.1982, Page 50

48
JÓN HNEFILL AÐALSTEINSSON
ANDVARI
verið rakin eru að minni hyggju beztur fáanlegur leiðarvísir til mats Islendinga-
sagna.“°
Seiðurinn fjallar annars um textarannsóknir í norrænni trúarbragðasögu.
I þessu verki er í fyrsta skipti gerð tilraun til að kanna allar tilvitnanir urn seið
sem fyrirfinnast í norrænum ritum, brjóta þær til mergjar merkingarlega og
skipa seiðnum sem fyrirbæri í almennt trúarsögulegt samhengi. Svo sem eðli-
legt er, þá koma íslenzkar heimildir víða til álita í þessu sambandi. Er þar fyrst
að nefna Eiríks sögu rauða, þá Vatnsdælu, Laxdælu, Gísla sögu Súrssonar,
Egils sögu, Njáls sögu o. fl. auk fornkvæða, Heimskringlu og Fornaldarsagna
Norðurlanda. Þetta tímamótaverk Dag Strömbácks hefur því gegnt miklu hlut-
verki fyrir alla þá sem láta sig varða rannsóknir á Islendingasögum og öðrum
íslenzkum fornbókmenntum, jafnt hér á landi sem annars staðar. Og Seiðurinn
hefur einstaklega vel staðizt tímans tönn, því að allt frá því að þetta rit kom
út hefur verið almennt viðurkennt, að þau grundvallarsjónarmið sem þar eru
sett fram um eðli seiðsins annarsvegar og um tengsl seiðs og shamanisma hins
vegar séu á traustum rökum reist. Margar síðari tíma rannsóknir hafa rennt
enn frekari stoðum undir þær meginniðurstöður Dag Strömbácks sem settar
eru fram í Seið.7
Á sjötugsafmæli Dag Strömbácks kom út úrval ritgerða hans er bar heitið:
Folklore och Ftlologi, sem með nokkurri nákvæmni má þýða: „Pjóðfræði
og textafræði“. í þessari bók eru tuttugu ritgerðir eftir Dag Strömbáck frá
árunum 1928-1963. Enda þótt hér sé aðeins um úrval að ræða, gefa þessar
greinar ágæta yfirsýn yfir hin fjölbreytilegu viðfangsefni sem Dag Strömbáck
tók til meðferðar á þessu tímabili. Hann gerir í aðfararorðum bókarinnar grein
fyrir því, að hann hafi aðhyllzt þann rannsóknarskóla í þjóðfræði sem þeir
í öndverðu lögðu grundvöll að, Moltke Moe í Noregi og Axel Olrik í Dan-
mörku.'J Þessi skóli segir hann að hafi heillað sig frá námsárum og verið sér
stefnumótandi í kennslu og rannsóknarleiðsögn þjóðfræðinnar við Uppsala-
háskóla.
Eg vík hér að nokkrum greinum í nefndri bók, og þá einkum að þeim sem
beinlínis snerta íslenzk efni.
,,Að helga land. Rannsóknir á Landnámu og elztu helgiathöfnum við lánd-
námið,“10 heitir elzta greinin í bókinni. Hún er frá árinu 1928 og birtist fyrst
í afmælisriti sem gefið var út í tilefni sextugsafmælis hins víðkunna Uppsala-
heimspekings Axel Hágerströms. Eins og nafnið ber með sér er hér tekið til
meðferðar íslenzkt rannsóknarefni. Eru fyrst dregnar fram tilvitnanir úr Land-
námabók og öðrum fornritum íslenzkum um það hvernig landnámsmenn helg-
uðu sér land í öndverðu. Þessar fátæklegu og brotakenndu lýsingar Landnáma-
bókar og annarra íslenzkra rita eru síðan bornar saman við aðrar norrænar
og evrópskar heimildir, einkum lög, og þannig gerð tilraun til að varpa ljósi
á atferli landnámsmannanna. Samanburðardæmi úr síðari alda hjátrú eru