Andvari - 01.01.1982, Page 54

52
JÓN HNEFILL AÐALSTEINSSON
ANDVARI
í norrænum arfsögnum",33 er út kom 1976. Par tekur hann fyrir svipað við-
fangsefni og hann hafði fjallað um í Seiðnum rúmum fjörutíu árum fyrr, en
einskorðar sig þó hér frekar við hugmyndir um sál mannsins í hinum fornu
ritum og hvernig menn ímynduðu sér að hugurinn gæti yfirgefið manninn í lif-
anda lífi og skilað sér aftur. I þessari ritgerð er mjög stuðzt við fornar íslenzkar
heimildir, en einnig þjóðsögur síðari alda og íslenzka þjóðhætti Jónasar frá
Hrafnagili.34
Pegar „Pjóðfræði og textafræði“ kom út ritaði Bo Almqvist, prófessor í
Dublin, ýtarlegan og lærðan ritdóm um verkið, þar sem einstakar ritgerðir
fengu verðuga umfjöllun. I lok þessa ritdóms komst hann þannig að orði:
„Þegar til lengdar lætur getur ekkert komið í staðinn fyrir beint samband við
frumheimildirnar. Ný kynslóð hlýtur smám saman að gera sér ljóst til hlítar,
að hið liðna er langt frá því að vera úrelt og dautt, heldur er það ómissandi
hluti lifandi veruleika. I framtíðarviðleitni þjóðfræðinga að auðga þekkingu á
lífsskilyrðum mannsins og innsta eðli er það sannfæring mín, að rannsóknir
Dag Strömbácks reynist sú uppsprettulind sem aldrei þverr.“3r’ Þessi orð geta
íslenzkir þjóðfræðingar einnig gert að sínurn.
Dag Strömbáck var um rúmlega aldarfjórðungsskeið ritstjóri tímaritsins
Arv í Uppsölum. Hann lét af ritstjórn í september 1978, þá nýlega orðinn 78
ára. Síðasta árganginum sem hann ritstýrði fylgdi hann úr hlaði m. a. með
svofelldum orðum:
„Þegar ég tók við ritstjórn Arv árið 1952 stcSð tímaritið föstum fótum í
norrænum textarannsóknum og sögulegum rannsóknaraðferðum. Ég hef leitazt
við að halda fast við sömu stefnu, en það hefur orðið æ augljósara eftir því sem
árin hafa liðið, að breyttir tímar fara í hönd. Annarsvegar er hin gamla og æru-
verða stefna sem á upptök sín í textafræði, fornleifafræði, trúarbragðasögu
og bókmenntum, en hins vegar sú stefna er ber hátt nú um stundir og beinir
þjóðfræðirannsóknum í átt til félagsmannfræði, félagsfræði og tölfræðilegra
rannsóknaraðferða. Ég hef reynt að taka mið af báðum þessum straumum, enda
þótt ég viðurkenni fúslega að rannsóknarviðfangsefni eldri tíma standa hjarta
mínu nær, einkum miðaldarannsóknir og önnur söguleg viðfangsefni og texta-
fræðilegar og málvísindalegar rannsóknaraðferðir. I norrænum þjóðfræðirann-
sóknum hafa mínar uppörvandi fyrirmyndir ætíð verið Moltke Moe, Axel
Olrik og Kaarle Krohn.“30
Rúmum tveimur mánuðum eftir að þetta var ritað lézt Dag Strömbáck.
Eftirmaður hans í Uppsölum, prófessor Anna Birgitta Rooth, getur þess í minn-
ingargrein, að hann hafi jafnvel síðasta árið verið önnum kafinn við ritgerðir
og rannsóknarvinnu og það svo, að hann hafi fengið frestað fyrirhuguðu nám-
skeiðshaldi við sína gömlu stofnun vegna anna. Hann hafi notið þeirrar ham-
ingju að einangrast ekki þótt hann kæmist á eftirlaunaaldurinn og verið hlað-
inn starfsorku og fullur bjartsýni til hinztu stundar."'