Andvari - 01.01.1990, Page 132

130
AÐALGEIR KRISTJÁNSSON
ANDVARI
30. nóvember 1979 sem bar yfirskriftina „Sveinn í djúpum dali“ og las í stað
þess „almúginn“. Tilefnið var að Hannes skáld Pétursson háði erfiða glímu
við þennan torlesna og torræða texta í bók sinni Kvœðafylgsni. Hann taldi að
hér ætti að standa alaugum, en ekki alaugun eins og Matthías Þórðarson lét
prenta, og þannig er það prentað í útgáfunni 1989. Vegna tilgátu Helga urðu
blaðaskrif í Morgunblaðinu og lærðir menn fóru að rýna í handritið að nýju,
en höfðu tæpast erindi sem erfiði. Hér er hvorki staður né stund til að rekja
þau hjaðningavíg sem urðu vegna þessa orðs og stafkrókanna sem það er
gert úr, en eg saknaði þess að ekki er frá þessu greint í skýringum við kvæðið.
Úr því að eg nefni þetta kvæði má geta þess að glöggur maður benti mér á að
e. t. v. mætti allt eins vel lesa freista í stað treysta síðast í þriðju braglínu
síðara erindis. Jónas hafi ekki lært stafsetningu til landsprófs og ritað y þar
sem það á ekki að vera!
Um skýringarnar má margt segja og flestallt gott. Á víð og dreif í þeim er
að finna góðar og gagnlegar athuganir sem auka þeim leti sem kynnu síðar
meir að taka kveðskap Jónasar til allsherjar athugunar og eru hin mesta
náma fróðleiks um einstök atriði sem tengjast kvæðunum. Pær bæta þannig
að nokkru marki úr því að ekki var á einum stað gerð grein fyrir skáldferli
Jónasar og þeirri byltingu sem hann olli í íslenskri ljóðagerð. Enginn, sem
ekki hefir fengist við að vinna svona skýringar, veit hvað mikið eljuverk þær
eru. Hættan á að misstíga sig leynist við hvert fótmál og ekki má trúa öllu þó
að það standi á bók. Sem dæmi um þetta vil eg benda á skýringarnar við
Vísur íslendinga. Þar taka útgefendur upp eftir Matthíasi Pórðarsyni að lag-
ið Finis Poloniæ, sem var prentað sem lagboði, þegar kvæðið var sungið í
fyrsta skipti í Hjartakérshúsum, muni vera sama lag og það sem síðar ruddi
sér til rúms í íslenskum sönglagabókum og er eftir danska tónskáldið C. E. F.
Weyse. (Ritverk IV, 119-20). Hér er um tvö ólík lög að ræða og Finis Polon-
iæ varð að þoka fyrir lagi Weyse. Á síðari árum hljómar Finis Poloniæ stund-
um á ný þegar kvæðið er sungið.
í skýringum við Ávarp til stéttaþingsins í Vébjörgum (Ritverk IV, 252)
segir svo: „Árið 1838 var haldið slíkt stéttaþing í Vébjörgum (Viborg) og
voru fulltrúar íslendinga Finnur Magnússon og Peter Fjeldsted Hoppe“.
Hér er málum blandað því að fulltrúar íslendinga áttu aldrei sæti á Vé-
bjargaþingi á Jótlandi, heldur voru þeir tilnefndir af konungi til setu á þing-
inu í Hróarskeldu sem kom einnig saman þetta ár. Ávarpinu var því ekki
beint til þeirra. Þó að lítið sé er skylt að leiðrétta Ritverk IV, 126 að sá hluti
bréfs Finns Magnússonar til Bjarna amtmanns Þorsteinssonar sem greinir
frá drukknun Skafta Tímóteusar Stefánssonar er prentaður sem
skýringargrein við bréf frá Ingibjörgu Jónsdóttur til Magnúsar Eiríkssonar
18. ágúst 1836. (Konur skrifa bréf 89).