Andvari - 01.01.2000, Qupperneq 18

16
SIGRÍÐUR TH. ERLHNDSDÓTTIR
ANDVARI
skólann á Blönduósi, en Elín Briem var þá skólastjóri, og stundaði
nám þar veturinn 1901-1902. Þar vaknaði skilningur hennar á gildi
skólamenntunar. Veturinn sem Ásdís var í Kvennaskólanum var Sig-
urður Þórólfsson í lýðskólanum í Askov og draumurinn um skóla af
því tagi hér á landi orðinn til. Ásdís og Guðrún systir hennar, sem
seinna giftist Tómasi Tómassyni frá Reyðarvatni á Rangárvöllum,
fóru í kvöldskólann sem áður er nefndur þegar hann hafði starfað
einn vetur í Reykjavík, en þar áttu þær alla ættingja í móðurætt. Þeg-
ar Sigurður tók að sér að veita unglingaskólanum í Búðardal for-
stöðu héldu þær þangað, Guðrún var þar nemandi í tvo vetur en
Ásdís einn og húsmóðir í skólanum síðari veturinn því að hún giftist
skólastjóranum um haustið 1904. Ráku þau hjónin skólann í Búðar-
dal fyrri hluta vetrarins en síðari hluta í Hjarðarholti. Sumarið 1905
var Ásdís við hússtjórnarnám í Hússtjórnarskóla Hólmfríðar Gísla-
dóttur í Iðnaðarmannahúsinu í Reykjavík meðan Sigurður gekk frá
jarðarkaupum á Hvítárbakka og undirbjó skólahaldið. Um Ásdísi var
sagt að hún hafi verið „glæsileg kona í sjón og valkvendi í raun, sem
maður dáir og metur því meir, sem kynni verða nánari og lengri.“14
Hér er rétt að minna á að á síðari hluta 19. aldar voru settar fram til-
lögur um alþýðuskóla í frjálsu formi fyrir unglinga og komust sumar
þeirra í framkvæmd um lengri eða skemmri tíma. Einn helsti talsmaður
lýðskóla var Guðmundur Hjaltason (1853-1919) kennari sem hélt al-
þýðuskóla á Akureyri, Litlahamri og Laufási við Eyjafjörð á níunda
áratug 19. aldar. Dóttir hans er Sigurveig, sem varð skólasystir og vin-
kona Önnu. Formlega voru héraðsskólar stofnaðir með lögum 1929 en
nokkrir þeirra voru reistir á grundvelli unglinga- og alþýðuskóla sem
starfræktir höfðu verið um nokkurt skeið.15 Einn þeirra var Hvítár-
bakkaskóli. Sigurður rak skólann af dugnaði og ósérplægni til ársins
1920 þegar hann varð að hætta störfum vegna heilsubrests. Á þessum
tímum áttu efnalitlir unglingar fárra kosta völ til að afla sér menntunar
umfram skyldunám og fyllti skólinn því þarfir margra. Þetta var tveggja
ára nám, skólinn var vel sóttur, kennsla þótti góð og námsvist ódýr.16
Sigurður byrjaði á því að reisa hús yfir nemendur skólans en þeir
voru 14 fyrsta veturinn, víða að af landinu, þar af sex stúlkur. í þau
15 ár sem Sigurður stjórnaði Hvítárbakkaskóla sóttu skólann alls 319
nemendur, þar af 99 stúlkur. Meðalaldur nemenda var um 20 ár.
Eins og venja var við lýðskóla á Norðurlöndum tíðkuðust ekki próf
við skólann, en skólastjóri var skyldugur að veita nemendum vottorð