Andvari - 01.01.2005, Qupperneq 62

60
AÐALGEIR KRISTJÁNSSON
ANDVARI
Húsakynni skólans á Bessastöðum voru steinhúsið sem áður var aðsetur
stiftamtmanns. A neðri hæð voru tvær kennslustofur, efri- og neðribekkur, og
borðstofa. Uppi á lofti var svefnstaður skólasveina. Kennarar höfðu sitt her-
bergið hvor og brytinn bjó þar einnig innan veggja. Árið 1807 var hafin smíði
húss á Bessastöðum, en því var aldrei að fullu lokið. Þar var aðsetur Hall-
gríms Schevings alla tíð meðan skóli var á Bessastöðum. Eftir að Sveinbjörn
Egilsson kvæntist setti hann saman bú á Eyvindarstöðum og gekk þaðan í
skólann og Bjöm Gunnlaugsson bjó í Sviðholti eftir að hann kvæntist.
Ljóst er að vegna hins takmarkaða nemendafjölda í Bessastaðaskóla
mundi fljótlega verða skortur á prestum og öðrum embættismannaefnum.
Að meðaltali voru sjö stúdentar brautskráðir frá skólanum á ári hverju þegar
á leið. Skólavistin var dýr og skólasetrið ekki í alfaraleið. Því var það að
þeir, sem numið höfðu guðfræði í Kaupmannahöfn, fengu leyfi til að kenna
það námsefni sem krafist var til stúdentsprófs á Bessastöðum. Af þeim má
nefna Geir biskup Vídalín, Áma Helgason, Steingrím Jónsson og Gunnlaug
Oddsen. Sum árin, einkum framan af, voru fleiri braustskráðir úr heimaskóla
en frá Bessastöðum, en er á leið skreið skólinn fram úr. Árið sem Bessastaða-
skóli tók til starfa voru fjórir nemendur brautskráðir úr heimaskóla, en 1831
voru sjö brautskráðir frá Bessastöðum, á móti tólf úr heimaskóla. Eftir það
fór heimaskólastúdentum fækkandi og sum árin voru þeir einn til tveir eða
enginn. Vafalítið hefir það dregið úr heimakennslu að 1830 var aftekið að
þeir sem einungis höfðu numið í heimaskóla gætu hlotið prestvígslu.
Á því árabili sem Bessastaðaskóli starfaði hafði rúmlega þriðji hver
stúdent numið í heimaskóla. alls 128 að tölu. I hópi þeirra voru ekki ómerkari
menn en Sveinbjöm Egilsson, Þórður Sveinbjömsson, Bjöm Gunnlaugsson,
Baldvin Einarsson og Jón Sigurðsson. Baldvin hafði að vísu verið í Bessa-
staðaskóla um hríð en hætt þar námi sakir vanheilsu. Bessastaðastúdentar
urðu alls 239.
V
Um 1830 urðu miklar umræður um latínuskólana í Danmörku. Þar var t.a.m.
rætt um að minnka kennslu í klassískum málum. Baldvin Einarsson ritaði um
skólamál í Armann á Alþingi og var þar undir áhrifum af riti um uppeldis-
og skólamál eftir Laurids Engelstoft sem mjög var í anda Rousseaus. Einnig
samdi Baldvin langar greinargerðir á dönsku án höfundamafns um umbætur
á íslenskum skólamálum, sú elsta frá árinu 1827. Þar lýsti hann annmörkum
Bessastaðaskóla, t.a.m. skorti á húsnæði. Hann vildi bæta frönsku og þýsku
við þær námsgreinar sem fyrir voru og hefja kennslu í náttúrufræði, auka hús-
næði skólans og hefja kennslu á háskólastigi þar sem kennd yrði guðfræði,
heimspeki, læknisfræði, náttúrufræði og hag- og viðskiptafræði. Þetta nám