Andvari - 01.01.2005, Page 131

ANDVARI
UPPSPRETTUR TÍMANS OG VATNSINS
129
heldur sér/ frammjóum höndum/ í fax“ (Hvítur 3), „auðn þess, er sorg þín
brenndi“ (Dögun 3), „sorg mín fór höndum/ um hug þinn nakinn“ (Sorg 3),
„svaf hugsun mín nakin í hvítum beði“ (Hádegi 1), „Og bæn þín nam staðar/
á bláum morgni" (Tíminn og 3), „Tíminn/ leggur hvítar hendur sínar/ yfir
regngljáðan veginn“ (Vegurinn 1), „vegurinn smýgur/ út úr höndum tímans“
(Vegurinn 2). Einnig er skynjun umhverfisins persónugerð: „Ég sá myrkrið
rísa/ til móts við Ijósið/ í mjúkri gleði“ (Hádegi 2), „lát húmið koma/ á háum
skóm“ (Húsið 1, minnir á persónugervingu sólar í Tímanum og vatninu 3),
„og vatnið horfir á eldinn/ kolbláum augum“ (Draumurinn 2), „Og vatnið
lyftir eldinum/ eins og glórauðum blómvendi/ og réttir draumnum“ (Draum-
urinn 4), „ströndin beygir sig niður/ að hafinu og hlær“ (Ströndin 1). Einnig
eru hlutar manna eða gerðir persónugerð: „Mitt hjarta er barn/ í bárunnar
fangi“ (Landslag 3). Framandlegra er „Lát fótatak mitt/ dreyma fjarlægð sín
sjálfs“ (Gamall 2), „nafn mitt hélt áfram/ á nafnlausum vegi/ til næsta dags“
(Rigning 3). Mótsögn er í „á hlæjandi öldum/ hins hljóða lags“ (Ó, 2).
Þetta síðasta minnir á undarlega persónugervingu tára í ljóðum Halldórs
Laxness: „og drifin spor mín líkum hvítra tára“. (í áfanga 1,1-2). Ennfremur
er sorg persónugerð með andstæðri tilfinningu: „á sælum vörum sorgarinnar,/
sofa tumar borgarinnar“. (Nótt 1, 11-12). En hér er ennfremur tvinnað (eins
og síðar verður komið að), mannvirki er staðsett á miklu minni líkamshluta,
þ.e. turnum má vera líkt við orð eða koss.
Líkingar
í ljóðum þjóðskáldanna reyndist nær helmingur líkinga vera hafður um sér-
tök, en þeim einkum líkt við eitthvað gert af mönnum, tæki, ljóð, o. fl. þ. h.
Svipað var um eftirfarandi skeið, blæleitin Ijóð.
Því hefur verið haldið fram að líkingar skálda séu fyrst og fremst tilbrigði
við algengar líkingar daglegs máls. Ekki staðfestist sú niðurstaða hjá mér,
einungis fimmtungur líkinga fyrmefndra ljóðasafna virðist mér greinilega
byggja á algengum líkingum daglegs máls, og kom þessi hversdagssvipur
einkum fram hjá Davíð Stefánssyni og Stefáni frá Hvítadal, en síst hjá Einari
Benediktssyni, Sigurjóni Friðjónssyni, Sigurði Sigurðssyni frá Amarholti og
Jóhanni Sigurjónssyni. í þessum algengu líkingum ber langmest á því að til-
finningum sé líkt við eld eða ís, að lífinu sé líkt við ferðalag, dag eða draum.
Talað er um tímann sem straum og haf. Augnatilliti er líkt við sindur, eld eða
demant, við lind, hyl eða ós. Hafi og öldum sérstaklega er líkt við lífvemr,
himni við höll, sal eða kirkju, myrkri við fljót, haf eða hjúp. Snjó er líkt við
hjúp eða líkklæði. Sólskini er líkt við eld, við foss, brim eða haf, tunglskini
við fljót eða öldur, sól og stjömum við auga.
Hér verða líkingar Steins nú flokkaðar eftir algengustu formseinkennum.