Andvari - 01.01.2005, Page 133

ANDVARI
UPPSPRETTUR TÍMANS OG VATNSINS
131
þeirra, svo útkoman verður óræð. Mest ber á því að fyrirbærum náttúrunnar
sé líkt við manngerða hluti. Ekki held ég þó að þessar líkingar geri fyrirbærin
nákomnari lesendum, frekar að þau verði ankannaleg. Þannig er talað um
fuglatjald himingeimsins (xiii, 6), sagt er að dagurinn fari í aflöguð klæði
vindsins (xii), sólinni er lrkt við skip með rifuð segl, reyndar undir svans-
væng (xviii, 4), talað er um hlið sjóndeildarhringsins (xxxviii, 11), vindurinn
þyrlast milli þeirra, einnig hefur stormurinn þröskuld (xxi). Skýi er líkt við
lífveru, það hefur lungu (xxvi, 11), en afmarkaðra er að haustinu er líkt við
hest, raunar stafar mildu ljósi frá hófahljóðinu! (xxvii, 8). Væntanlega er
fiðrildum líka líkt við hesta, þegar talað er um augnablökur þeirra - sem svo
biðjast fyrir! (xxv, 8).
Éinnig í Tímanum og vatninu eru dæmi þess að báðir liðir séu hlutlægir.
Orðið „efni“ er raunar næsta sértakslegt, en hér er það afmarkað sem brenn-
andi og lfkt við rándýr: „handan blóðþyrstra vara/ hins brennandi efnis“ (3),
kvöldinu er hinsvegar lrkt við eitthvað sem brennur, en myrkri - augans!
- við hlut sem berst í kvöldið: „myrkur auga míns/ berst í mjúkum hlátri/ inn
í kaldan eld/ kvöldsins“ (11). í Lokaljóðum Steins er hinsvegar myrkri líkt
við vatn, og er það hefðbundnara: „vatn myrkursins“ (Ljóð 3).
Viðlíkingar
Þær eru eitt mest áberandi einkenni Tímans og vatnsins. Sömuleiðis gætir
þeirra nokkuð í mannen utan vag, og eru sumar ekki óvenjulegar, þótt skáld-
legar séu. Þannig fyllist herbergi hægt af draumum, einsog brunnur fyllist
af vatni (xxii, 1), regni er líkt við blóð (xxvi, 12), talað er um að sitja fastur
sem fluga í neti (xxviii, 3). Mun meira ber þó á langsóttum samlíkingum. I
Tímanum og vatninu. eru viðlíkingar með „einsog“ 32, þ.e. litlu fleiri eign-
arfallslíkingum, það er mun algengara en í mannen utan vág. I Lokaljóðum
Steins eru þær aðeins 19, þ.e. tveir þriðju á við Tímann og vatnið (miðað við
orðafjölda texta).
Einnig hér er sértaki oft líkt við eitthvað hlutlægt, þó ekki eins oft og í
eignarfallssamböndum. Sumt er auðskilið í mannen utan vág, svo sem að
fullkomnun (þ.e. aðlögun að væntingum annarra) sé mótuð í málm og sé eins
og fangi í stöðluðu brjósti (i, 10). Torskildara er að líkja þolinmæði við lök
um nótt í trjám, sem þar að auki eru nýfrelsuð (eins og í sértrúarsöfnuði! iii,
7-8). Loks er rennandi vatn og speglar sem eilífðarreykur, og sem trú staflað
á eymd sem er farartæki (ii, 3-4 & xxxviii 3-4). Dæmin eru fá, en þessar sam-
setningar eru ekki ólíkar framangreindum eignarfallssamsetningum sértaka
og hlutlægs í mannen utan vág.
I samlíkingum Steins er sértökum oftast líkt við náttúrufyrirbæri. í Tím-
anum og vatninu er tilfinningum lrkt við blóm: „Á tvítugu djúpi/ svaf trú mín