Andvari - 01.01.2005, Page 135

ANDVARI
UPPSPRETTUR TÍMANS OG VATNSINS
133
(8). Einnig birtist Ijós sem manngerður hlutur: „Dagseldur, ljós [...] eins
og gler“ (7). En dögum er einnig líkt við fugla (eins og röddinni áðan):
„Eins og nýskotnir fuglar/ falla nafnlausir dagar/ yfir náttstað minn.“ (12).
Andstæðu þeirra, myrkrinu er einnig líkt við fugla; „Ég sá myrkrið fljúga/
eins og málmgerðan fugl/ út úr moldbrúnum höndum mínum.“ (16), sömu-
leiðis er því líkt við hjól: „Ég finn myrkrið hverfast/ eins og málmkynjað
hjól/ um möndul ljóssins“ (21), einnig í Lokaljóðum Steins: „jörðin er full
af myrkri,/ sem snýst í hringi/ eins og mylluhjól“ (Ljóð 2), „Og ljós mitt
beið/ hinnar löngu nætur/ eins og lokað blóm“. (Húsið 3), „sökkvir/ stjörnu
sinni/ eins og bjúgmyndaðri perlu/ í vatn myrkursins“ (Ljóð 3), einnig er
mannvirki líkt við lífveru: „vegurinn smýgur/ út úr höndum tímans/ eins
og blásvartir fiskar/ í glæru vatni“ (Vegurinn 2), Sandi er líkt við haf í mót-
sagnakenndu orðalagi í Tímanum og vatninu: „grænn sandurinn/ var allt í
kringum mig/ eins og haf í hafinu“ (14, orðasambandið minnir á „lind lind-
anna“ („kállornas kálla“ í mannen utan vág xx, 5). Líkamshlutum (í víðustu
merkingu) er líkt við skugga, hluti og fugl: „svipur þinn rann/ eins og sval-
kaldur skuggi/ milli svefns míns og draums“ (19), „Meðan andlit mitt sefur/
eins og óslokkið kalk/ í auga fljótsins“ (12), „Og hönd mín sökkur/ eins
og sprengja/ djúpt inn í fjallið“ (14), „Eins og margvængjaður fugl/ flýgur
hönd mín á brott/ inn í fjallið“ (14). í Lokaljóðum Steins er náttúrufyrirbæri
líkt við mannlegt: „Klettur, sem rís/ upp úr ryðbrúnum sandi,/ eins og risa-
hönd“ (Landslag 1) og öfugt: „sé hönd þína bærast[...] eins og blóm sem
grær“ (Liðinn dagur 2). Loks er kunnuglegri líking af því tagi: „Lát blóð
þitt drjúpa/ eins og dökkt regn/ yfir draum minn“ (Tveir draugar 2). „Stóð
þögn mín/ eins og þroskað ax.“ (16). Þessar sundurleitu líkingar um sama
fyrirbæri sýna best að samband kenniliðar og myndliðar ræðst af geðþótta,
eða m.ö. o. af mjög frjálslegri sköpun.
Aþekk dæmi eru í mannen utan vág. Skiljanlegt er að það að þreifa á áferð
húðar geti minnt á blindralestur, og hví þá ekki að húðin minni á lofsöng á
blindaletri (xxii, 6). Flóknara er krossfest X, hvað þá að munnur taki á sig lík-
ingu þess (jag sá hans mun vidgad som ett korsfást X, xvii, 13), eða að svefn
einhvers sé eins og minnismerki grænna stilka (xxii, 9-10). Eða nafnlaus eyð-
ingin, maður fellur eins og dögg á gröf tímans (i, 14). Einnig eru þess dæmi
að sértaki sé líkt við sértækt. Fyrmefnd líking mannen utan vág um munn
sem krossfest X er einnig kölluð einföld [stærðfræðijlíking um pyntingar,
sameiginlegt er að vera þriðja stigs (xvii, 13-14). Gamalkunnugt er að líkja
trú við bjarg, en hér er því aftur líkt við hirðisstaf (einnig guðfræðilegt!), sem
er stungið í mold, en sú [gróður]mold er þá guð (xxxix, 9-10). Þessi keðja
líkinga er augljóslega hönnuð til að vera óskiljanleg röklega.
I Tímanum og vatninu er altækustu sértökum líkt við skip (eða hvað sem
nú er gróið maurildum), en því er aftur líkt við guð: „Kemur allt,/ kemur ekk-