Andvari - 01.01.2005, Blaðsíða 136

134
ÖRN ÓLAFSSON
ANDVARI
ert,/ gróið bylgjandi maurildum,/ eins og guð“ (7) - og enn er samlíkingin
síst til skilningsauka.
Aðrar líkingar
Auk þessara sambanda bendir Hallberg á annarskonar orðasambönd mannen
utan vag með svipuð tengsl innbyrðis. Sum eru að vísu hefðbundin, mann-
haf (viii, 14), hvirfilvindur haturs (xxix, 9), en sérkennilegra er að sjá verði
þjáningar flýja inn í bakgrunn trúar (v, 8). Sum önnur orðasambönd má sjá
sem vísanir til kunnra bókmenntaverka; eilífðarskógur (ix, 9) gæti vísað til
upphafs Gleðileiksins guðdómlega eftir Dante, en hungurtum (ix, 1) til 33.
Vítiskviðu sama verks. Skondnari er vísun til grísku goðsagnarinnar fornu
um Medúsu, höfuð hennar ber slöngur í stað hárs, en jafnframt er höfðinu hér
líkt við skip; langt úti í hafinu vaggar höfuð Medúsu með gránandi slöngur
og masturskörfu eilífrar sorgar (xxix, 1).
Þá eru nokkur dæmi þess að mannlegu atferli sé líkt við eitthvað efnis-
kennt. Snökt er smitað eins og lífvera (i, 5), en röddum er væntanlega líkt við
báta, þær vaggast á vatninu (iii, 2), en kvalaópi er líkt við sjálfhreyfðan (?!)
stein (Sysifosar?), sem veltur upp fjall og kastast fram af bjargi (v, 11-12).
Ennfremur er líkamshluta líkt við hluti, og gildir það einkum um augu. Þeim
virðist líkt við skip, þó skýkennd séu (molniga ögons ankarplats xvi, 9),
annað auga er skrælt eins og kartafla og brennur (v, 5), það hvílir á sökkli,
stíft og myrkvað, og er ekki ljóst við hvað því er líkt (xiii, 4-5), en auga á
sökkli birtist á málverki frá 1923 eftir belgíska surrealistann Magritte. Auga
risa rann frá faðmlögum mælanda upp til hárs stjamanna (xi, 9-10). Hjarta
sitt vill mælandi mála með rjúkandi hugrekki (xiv, 12), það er tilbrigði við
gamalkunna hugmynd um að hugrekkið búi í hjartanu, hér er því bara tyllt
utan á. Fólki er líkt við vökva; okkur skolar eftir veggjum, og er vaggað í
blýi (xix, 13). Einnig eru slíkar líkingar hafðar um hluti sem eru fjarlægari
lífverum; t.d. er eyðimörk líkt við teppi, en slæða er úr ösku (xiv, 3-4). í hol-
aðri þoku brotnaði vatnsliljuhiminn (xiv, 1).
I Tímanum og vatninu yfirgnæfa áður taldar tegundir líkinga (viðlíkingar
og eignarfallssambönd), en þó má telja fáein dæmi annarra, í eftirfarandi
líkingu er hugsanlega talað um snjó: „Himinninn rignir mér/ gagnsæjum
teningnum/ yfir hrapandi jörð“ (7). Oft er líkt við fugla, t.d. nóttum, en tungl-
inu við hús í sama ljóði: „Sofa vængbláar hálfnætur/ í þakskeggi mánans“.
Myrkrinu er líkt við óvenjulitan fugl eða skordýr: „gljásvart myrkrið flaug
gullnum vængjum“ (16). Rödd viðmælanda er líkt við fugl en sértaki við
trjágróður: „Meðan rödd þín flýgur/ upp af runni hins liðna“ (8). Sálinni er
líkt við skóg eða sal: „þytur óséðra vængja/ fer um rökkvaða sál mína“ (8),
og má sjá það sem mynd þess hvemig hugmyndir hvarfla að fólki. Hefð-