Andvari - 01.01.1933, Page 13

Andvari
Klemens Jónsson ráðherra.
9
áfram, ef stjórnin væri ófáanleg til þess að verða við
kröfum heimastjórnarflokksins. Lét hann þá skoðun í
ljós á leiðarþingi á Akureyri 15. okt. 1901, að ef
stjórnin vildi ekki veita íslendingum meiri sjálfsstjórn
en fælist í frumvarpi Valtýinga, þá sæi hann ekki á-
stæðu til þess að halda baráttunni áfram, heldur ganga
að frumvarpinu, þótt það væri ekki svo gott sem æski-
legt hefði verið. Þessi ummæli vöktu mikla eftirtekt, og
sumir heimastjórnarmenn litu svo á sem Klemens hefði
brugðizt flokknum og gengið í lið með Valtýingum. í
Eyjafirði var vakin talsverð hreyfing fyrir því, að endur-
kjósa hann ekki við kosningarnar, er þá fóru í hönd.
Úr þessu varð þó ekki. Við kosningar 1902 var Kle-
mens kosinn með öllum atkvæðum.
Þessi afstaða Klemens til stjórnarskrármálsins veikti
stöðu hans í flokknum, og það mun aldrei hafa gróið
um heilt milli hans og sumra ráðandi manna í flokknum.
Margir höfðu búizt við því, að Klemens yrði ráð-
herra, er nýja stjórnarskráin gekk í gildi, en það varð
ekki, eins og kunnugt er, í stað þess varð hann land-
ritari 2. mars 1904.
Landritaraembættið var alleinkennileg stofnun, að því
er mönnum nú virðist, en í þá daga var það mjög
gagnlegt. Meðan hið nýja stjórnarfar var að festast, þá
var mikils virði, að annar æðsti embættismaður lands-
ins var óháður þingflokkum og sat kyrr, þótt ráðherra-
skipti væru. Hann hlaut að fá víðtæka þekkingu á
landsmálum og ráða miklu um úrslit þeirra, enda þótt
lítið bæri á, vegna þess hvernig embættinu var hagað.
Klemens gekk að hinu nýja embætti með sínum vana-
lega dugnaði, en auk þess voru honum falin ýms önn-
ur störf á hendur. Hann var skipaður formaður í milli-
þinganefnd í skattamálum 1907, og sömuleiðis í milli-