Vikan - 07.12.1972, Blaðsíða 30

ÞEGAR HANNES HAFSTEIN
VAR HÆTT KOMINN
Þrjár gamlar landhelgisfrásagnir eftir
Gunnar M. Magnúss.
(JTFÆRSLU landhelginnar hefur boriö hátt yfir öll önnur mál I vetur.
Viö höfum fylgzt eftirvæntingarfull meö framgangi mala, hvernig
Bretar þrjózkuöust viö einir og enn einu sinni og þeim átökum. sem
oröiö hafa milli þeirra og Islenzku varöskipanna. En þetta er engin ný
bóla. Bretar hafa skapraunaö okkur á þessu sviöi miklu iengur en
margir gera sér sennilega Ijóst. Gunnar M. Magnúss, rithöfundur, er
manna bezt kunnugur sögu iandhelgismálsins. Hann tók saman
„Landhclgisbókina”, sem kom út áriö 1959 og fjaliaöi um landhelgis-
mál tslendinga og fiskveiöar hér viö land allt frá árinu 1400 fram á
þennan dag. Gunnar M. Magnúss segir hér á eftir lesendum Vikunnar
þrjár gamlar landhelgissögur. Hin fyrsta segir frá þvi, þegar Hannes
Hafstein var sýslumaöur á lsafiröi og ætlaði aö stugga viö ósvifnum
landhelgisbrjót, en slapp naumlega lifandi. Þá er sagt frá fyrstu þjóö-
hetjunni okkar á sviöi landhelgisgæzlu, Kaptein Schack, sem reyndist
hinn mesti skörungur viö landhelgisgæzluna, og siöast segir frá þeim
sögulega atburöi, þegar Englendingar hertóku Guðmund Björnsson
sýslumann og Snæbjörn i Hergilsey.
Sumariö 1898 vakti
þaö mikla athygli,
hversu þrásækinn
. einn brezkur botn-
vörpungur var á
grunnmiö Vest-
fÍTÖinga, einkum i Dyraíiröi
og Arnarfiröi. Haföi landhelgis-
brjótur þessi jafnan leitazt viö aö
leyna nafni sinu og númeri með
þvi aö mála yfir fremstu og
öftustu stafina, svo aö nafniö var
„Oyali” og númeriö 42. Þó höföu
einhverjir getaö greint fullt
nafniö „Royalist” og nr. 428. Var
skipið frá Hull og útgeröarmaður
þess Georg Walter i Hull.
„Skipstjórann hugðu flestir þar
vestra sænskan, en aörir þýzkan
frá Harburg”, segir Þjóðólfur,
„en nú vita menn hér syöra, aö
þetta er einmitt hrakmennið
Nielsen, sænskur aö ætt”. Haföi
Nielsen þessi áöur komiö við sögu
hér á landi, heldur óþokkalega.
Skipstjórinn haföi oft komiö I
land á Þingeyri um sumariö, og
haft þar tal af mönnum. En þegar
leitaö var eftir, að hann greiddi
lögboðin hafnargjöld, þverneitaði
hann aö afhenda skipsskjöl eöa
gjalda þaö, er honum bar skylda
til.
Hann hélt þó uppteknum hætti,
skrapaöi Dýrafjörö endilangan
meö botnvörpunni og alveg viö
þurra landsteina. En þar eö
fjöröurinn er hvergi breiöari en 3
sjómilur, má sjá, hversu gifurleg
ófyrirleitni og ásækni var þarna
frammi höfö. Herma sagnir, aö
nokkrir Dýrfiröingar, en fáir þó,
nóni. Hittist þá svo á, að
botnvörpungurinn var á veiðum
þar á firðinum milli Mýra og
Haukadals Lét sýslumaöur ekki
staðar numið, fékk sér bát og
fjóra menn á Mýrum sér til
fylgdar, auk hraðboðans, sem var
hinn sjötti á bátnum.
Þessir menn voru á bátnum,
auk syslumanns og (iuöjons
Friörikssonar: Jóhannes Guö-
mundssonar á Bessastööum, 37
ára, Guömundur Jónsson á
Bakka, um tvltugt, Jón
Þórðarson og Jón Gunnarsson.
Sýslumaöur var klæddur
einkennisbúningi sinum, en hafði
klætt sig kápu utan yfir embættis-
búninginn. En um borð I
botnvörpungnum var islend-
ingur, sem þekkti Hannes
Hafstein, og mun hafa sagt
skipverjum hver þar var á ferð.
Þegar aö hlið botnvörpungsins
kom, ávarpaði sýslumaður skip-
stjóra, en hann varö ókvæð við
Hannes Hafstein, ráöherra.
hafi haft samband og viöskipti við
sökudólginn.
1 byrjun októbermánaðar kom
botnvörpungur þessi enn inn á
Dýrafjörð. Var hann að veiðum
þar 4. til 9. október. Þótti
mönnum nú oröiö nóg um atfarir
þessar, og sendu Dýrfiröingar
hraöboða norður til Isafjarðar
með kæru til sýslumannsins,
Hannesar Hafsteins. Kom
hraðboðinn, Guðjón Friðriksson,
aö kvöldi hins 9. til Isafjarðar.
Brá Hannes Hafstein þegar við,
er honum barst kæran, og lagði af
staö kl. 4 um nóttina riðandi
vestur, en yfir tvær heiðar er að
fara, Breiðadalsheiði Og Gemlu- gchack kapteinn yfirheyrir brezkan landhelgisbrjót. Hann reyndist
fellsheiði. Linnti sýslumaöur ekki hinn mesti skörungur viö landhelgisgæzluna. Undlr hans stjórn tók
feröinni fyrr en aö Mýrum i varöskipið Hekla margfalt fleiri brezká botnvörpunga en áöur. Schack
Dýrafiröi og var þá komiö aö varö þjóöhetja tslendinga, en Danir voru ekki jafn hrifnir af honum.
30 VIKAN JÓLABLAÐ