Æskan - 01.07.1971, Blaðsíða 9

Lága kirkjan undir Lómagnúpi
ngir lesendur Æskunnar og aSrir ibúar Stór-
Reykjavíkur hafa daglega fyrir augum eitt af
hæstu mannvirkjum landsins. Það er turn
Hallgrímskirkju á Skólavörðuhæð.
Hér birtist mynd af einum minnsta helgidómi
°kkar íslendinga — bænahúsinu á Núpsstað í Fljótshverfi
* Vestur-Skaftafellssýslu. Það er ekki nema 180 cm undir
■oft, rúmlega 5 m á lengd og 2 á breidd. Veggir þess, sem
hlaðnir eru úr grjóti og torfi, eru um 2,5 m á þykkt, þakið
er hellulagt og tyrft, sprottið grænu grasi hvert sumar, en
stórvaxnar hvannir rísa upp úr þekjunni og með fram
Ve9gjunum.
Að framan rís stafninn með bikuðu þili og hvítum vind-
skeiðum. Að baki er hálfþil. Á því er gluggi yfir altari.
Þetta er fagurt hús í smæð sinni og fullkomnu samræmi
vlð umhverfið. Kringum það er grafreiturinn, girtur lágum,
hlöðnum garði, fyrir ofan blómabrekkur, sums staðar skógi
vaxnar upp að margbreytilegum klettanípum. i austri rís
Lómanúpur í ólýsanlegri tign með bláar bergþiljur, 660 m
hár, hæsta standberg á íslandi, sem ekki gengur í sjó fram.
Kirkja var á Núpsstað strax í öndverðri kristni. Er henn-
ar getið í kirknatali Páls biskups frá því um 1200. Þar var
lítil sókn, aðeins tveir bæir — Núpsstaður og Rauða-
berg.
Þegar timar liðu fram, þótti sérstök kirkja óþörf í svo
sára mannfáu plássi. Var hún því niðurlögð og sóknin lögð
til Kálfafells svo sem er enn í dag. Nú skyldi kirkjan ofan
tekin samkvæmt konunglegri tilskipun frá 15. maí 1765,
og prófasturinn segist hafa það ,,í áformi nær klakann upp
leysir að láta rífa kirkjuna og selja svo viðinn eftir sinni
virðingu." En það varð aldrei neitt úr þessu kirkjurofi hvað
sem valdið hefur. En guðsþjónustur voru þar niður lagðar.
Þó messaði sr. Jón Steingrímsson þar einu sinni í Skaftár-
eldum svo sem lesa má í Eldriti hans. Og alveg fram
undir siðustu aldamót voru haldnir þar aftansöngvar á
gamlárskvöld. Annars var kirkjan notuð fyrir geymslu.
En Hannes á Núpsstað hélt henni við af óbrigðulli tryggð
og ræktarsemi við þennan forna helgidóm.
Svo kom að því, að hún var endurbyggð og færð í sitt
fyrra form sem bænhús. Það var gert á kostnað Þjóðminja-
safnsins, enda er bænhúsið síðan í ábyrgð og vörzlu þess.
Fór endurvígsla þess fram 3. september 1960 að mörgum
viðstöddum. Þar sagði Gísli Gestsson safnvörður sögu
Núpsstaðarkirkju, en Fljótshverfingar gengu hljóðir í þenn-
an forna helgidóm þar sem fólkið í sveitinni þeirra hafði
tilbeðið Guð um aldaraðir.
Gísli Brynjólfsson.