Æskan - 01.07.1971, Blaðsíða 56

Nokkur bréf liafa borizt með fyrirspurn-
um um Sidney Poitier, og það er ekki und-
arlegt, þar sem bann hefur sézt bér i
tveimur góðum myndum undanfarið: To
Sir with Love og In the Heat of the Night
(f næturhitanum) og hefur auk þess oft
sézt hér áður.
Hann ólst upp á Bahamaeyjum, aðal-
skemmtistað milljónamæringa heims, þar
sem sagt er að séu fleiri milljónamæringar
á hvern ferkílómetra en á nokkrum öðrum
stað á jörðinni. En Poitier ólst upp á smá-
eyjunni Cat Island (Kattareyju) um 160
km frá Nassau og vissi lítið af öllum millj-
ónunum. Par er fátæktin einvöld, þar eru
jafnmargir bílar og skólar — sem sagt
ekki einn einasti bíll — ekkert rafmagn
og ekki rennandi vatn í neinu húsi. En
raunar sá Sidney Poitier fyrst dagsins Ijós
í Miami í Bandaríkjunum 20. febrúar 1927.
Foreldrar hans, Beginald og Evelyn Poiti-
er, liöfðu farið á seglbáti yfir til Banda-
rikjanna til þess að selja tómatauppskeru
sína, en heimferðin var talin of hættuleg
fyrir móður lians, þar sem hún var að
því komin að ala barn, og þau dokuðu við,
þapgað til Sidney var í heiminn kominn
yngstur átta systkina. Þannig varð hann
óvart bandarískur ríkisborgari. Það skipti
litlu þá, en kom sér vel siðar meir. Fátækt
fjölskyldunnar var mikil, en þó kastaði
fyrst tólfunuin, þegar Sidney var ellefu
ára og fjölskyldan flutti til Nassau, stærstu
borgar eyjanna. Aldrei var nógur matur til,
þótt börnin lijálpuðu til eftir mætti, faðir
hans varð lieilsulaus, samankýttur af gigt
og liðagigt, og hungrið varð óhjákvæmileg
dagleg staðreynd. Er Sidney var fimmtán
ára, sendi eldri bróðir hans honum pen-
inga frá Miami í Bandaríkjunum og sagði
honum að koma. Fimmtán ára kom því
Sidney aftur til fæðingarstaðar sins. En
þar tók annað vandamál við, sem liann
hafði aldrei kynnzt áður: Kynþáttamisrétt-
ið. Það varð lionum mikið áfall, hann
hafði ckki áður gert sér grein fyrir því,
að til væri fólk, sem mæti blökkumenn
ekki sem fuilgildar manneskjur. Eitt sinn
var liann sendur með pakka langa leið, og
á bakaleiðinni veifaði liann bíl til þess að
spara sér sporin til baka, lögreglubil með
sex lögreglumönnum i. Hann vissi ekki,
live ógætilegt það var. „Þeir skemmtu sér
vel,“ sagði hann seinna. „Þeir settu skamm-
byssuhlaup við ennið á mér, léku sér við
gikkinn og sögðu: — Hvar eigum við að
skjóta surt, í hægra eða vinstra augað?
Og svo spjölluðu þeir góða stund sín á
milli um veðrið — en alltaf iiéidu þeir
byssuhlaupinu við ennið á mér.“ Loks
slepptu lieir honum út úr bilnum, en fylgdu
lionum eftir i hálftima og hæddu hann.
Svipaðir atburðir komu oftar fyrir, hann
lenti í lífshættu livað eftir annað vegna
Sidney
Poitier
þess að liann var ekki nógu auðmjúkur,
og loks gafst hann upp og liélt til Norður-
ríkjanna.
Til New York komst hann 18 ára gam-
all með 1% dollar í vasanum og litla
ferðatösku, sem reyndar var stolið af hon-
um strax á járnbrautarstööinni. Fyrstu
vikurnar svaf liann á almenningssalernum,
það kostaði liann ekki nema tíu sent að
komast inn í þau. Hann fékk sér fljótlega
vinnu og vann ýmsa verkamannavinnu,
unz hann gekk i herinn.Ekki farnaðist lion-
um vel þar. Framburður lians á ensku
þótt sprenghlægilegur, þvi Vestur-Indía-
enska hans var töluvert frábrugðin þvi
máli, sem talað var i kringum hann. Einnig
gekk lionum illa að beygja sig undir ag-
ann og taka hryssingslegum fyrirskipun-
um, og eftir rúmt ár fékk liann lausn úr
herþjónustu.
Loks vildi svo til, að hann sá auglýsingu
frá Ameriska Negraleikhúsinu, sem óskaði
eftir leikurum. Hann fór þangað, ]iótt hann
kynni ekkert fyrir sér. Hann var prófaður
og síðan sagt kurteislega, að hann gæti
aldrei orðið leikari. Bæði var hann stirð-
læs (hann liafði aðeins verið 1% vctur í
skóla) og talaði ekki almennilega ensku.
En Sidney gafst ekki upp. Hann setti sér
að losna við Vestur-India-hreiminn og
tókst það með geysilegri vinnu, og síðan
innritaðist hann í leikskóla Ameríska
Negraleikhússins (Einn skólabræðra hans
var söngvarinn Harry Belafonte). Þar fékk
hann nokkur smáhlutverk, sein honuni vai
hrósað fyrir, og loks lék hann í kvikmynd
árið 1950, No Way Out, ásamt Bichard
Widmark. Myndin þótti ekki merkileg, en
tekið var eftir Sidney. Þegar myndin var
sýnd í Nassau, var móður hans boðið að
sjá hana. Þetta var í annað sinn á ævinni,
sem gamla konan sá kvikmynd. í iok mvnd-
arinnar ræðst Widmark vopnaður bvssu
á Sidney. Þegar mamma hans sá þetta,
lifði hún sig svo inn i efnið, að hún reis
á fætur i salnum og æpti: „Lemdu hann,
drengur, lemdu hann!“ 1952 lék hann HtH*
hlutverk i myndinni Grát, ástkæra fóstur-
mold, sem sýnd var ekki alls fyrir löngu
í sjónvarpinu hér. Eiin fékk hann lítiö a®
gera og vann ailtaf önnur störf H niiH'-
En svo mikið var honum í mun að leika
ekki i myndum, sem gerðu lítið úr ’blökku-
mönnum, að hann neitaði á þessum árum
hlutverkum í slíkum myndum, ])ótt hann
hefði varla til hnifs og skeiðar.
Árið 1951 gekk Sidney að eiga vinstúlku
sína, sem Juanita Hardy heitir. Þau eign-
uðust fjórar dætur: Beverly, fædd lðá?,
Pamela, fædd 1954, Sherry, fædd 1957
Gina, fædd 1962. Svo skemmtilega vildi til,
að tvær þeirra eru fæddar 4. júli, á ])j°®j
liátíðardegi Bandaríkjanna. Árið
skildu þau hjónin, og var það ekki sárs-
aukalaust fyrir þau, en Sidney og söng-
konan Diahann Carroll höfðu laðazt injög
hvort að öðru undanfarandi ár, þótt ekk>
hafi ])au gengið í hjónaband enn.
Lilies of the Field (Liljur vallarins) va1
gerð 1963 og kostaði aðeins 247 þúsundir
dollara, sem eru smámunir miðað við
venjulegar kvikmyndir. En myndin var
óvenjuleg fyrir Sidney að öðru 1 evti- 1
fyrsta sinn fékk hann ekkert fast kaup
en átti að fá ágóðahlut af hagnaði, ef ein'
hver yrði; i öðru lagi iék hann hlutverk,
sem ekki var skrifað sérstakléga fynr
blökkumann, og í þriðja lagi lék enginn
þekktur leikari i myndinni nema Sidncj •
Þetta var sem sé tilraun til þess að sja,
hvort liann gæti „borið“ myndina á eig111
herðum, án þess að þekkt nöfn önnu1
drægju áhorfendur að henni. Enginn, ekk1
einu sinni Sidney, átti von á því að mynd-
in gerði meira en skiia sæmilegum hagn'
aði, en það fór á annan veg. Jafnt gag11'
rýnendur sem aðrir áhorfendur kepptu®*
um að lofa myndina og leik hans, og lil!’
fékk Sidney Óskarsverðlaunin fyrir hluf
verkið. .4 eftir fylgdu mjög vinsælar mynd-
ir, t. d. In the Heat of the Night (í nfftur-
hitanum), To Sir with Love og Guess "h° *
Coming to Dinner? (Hver heldurðu a'
komi í matinn?), sem tryggðu enn betu'
stöðu hans, og nú er svo komið, að ara
grúi kvikmyndahúsa i Bandaríkjunum
56