Almanak Ólafs S. Thorgeirssonar - 01.01.1903, Blaðsíða 80

53
sig. Svo þráttuSu menn fram og aftur um hvaö rétt
væri. Þaö varö líkt og á Grikklandi og í Litlu
Asíu í fornöld, þar sem stafkarlar og beiningamenn
leiddu^aman hesta sína út af dýpstu leyndarmálum
tilverunnar. Menn töluöu um trúarbrögöin á stræt-
um og gatnamótum. Það hófst þegar á fyrstu árum
Islendinga og hélst viö meö ýmsum litbreytingum
aö minsta kosti liðugan tíu ára tíma, fram yfir 1890
eöa rúmlega það.
Hið ytra tilefni voru eflaust ágreinings-umræöur
þær um kristindóminn, sem risu upp meöal þeirra
prestanna í Nýja Islandi, síra Jóns Bjarnasonar og
síra Páls heitins Þorlákssonar. Það sem þeim bar á
milli, mun aðallega hafa veriö, í hverju það sé fólgið
aö vera lúterskur maöur. Um þaö höföu Islendingar
alls ekki hugsað. Almennan kristindóm höfðu þeir
meira og minna ljósar hugmyndir um; kristnir menn
vildu þeir vera og tóku það mjög óstint upp, ef gefiö
var í skyn, að þeir væru þaö ekki. En að vera lút-
erskur, — var það ilt eöa var þaö gott ? Menn fóru
að hugsa og leitast við að skilja, því þetta var þeim
alveg nýtt; áður höföu þeir alls enga hvöt til þess
liaft, að gjöra sér grein fyrir því. Margir komust aö
þeirri niöurstöðu, aö þaö væri ilt og eintóm heimska ;
að minsta kosti væri margar aörar trúarstefnur miklu
heppilegri og betri ; þeir væru hreint ekki lúterskir og
hefðu aldrei veriö.
Miklu fleiri voru þaö nú samt, er komust að þeirri
niöurstööu, aö þeir vildu halda fast við hina lútersku
feöra-trú sína. Þeim mönnum kom saman um, aö
nauðsynlegt væri fyrir Islendinga eins og aðra aö
mynda söfnuöi. Meö því einu móti væri þeiin unt aö
starfa aö efling og viöhaldi kristinnar trúar og sið-
menningar í hinum nýju heimkynnum. Annars mundi
trúarlífiö alt lenda á ringulreiö og deyja út. Glataöi
maðurinn trúsinni, væri hann á góðri leið til aö glata
sjálfum sér. Og glataði það brot þjóðar vorrar trú