Kirkjuritið - 01.06.1963, Page 10

KIRKJURITIÐ
248
vel til þess fallin að vinna bug á efahyggjunni (skepticism).
Slík liugsun er frumlæg. En frumlæg er sú liugsun, sem á rót
að rekja til grundvallarspurninganna um afstöð'u mannsins
til allieimsins, tilgang lífsins og eðli liins góða. Og þetta er
einna nátengdast mannlegri liugsun og liefur sín álirif á hvern
einasta mann. Þessar spurningar vekja til umluigsunar og
stuðla að því að víkka hana og dýpka.
Hugsanir í þessa átt er mjög að finna lijá Stóuspeking-
unum. Þegar ég var að lesa lieimspekisögu á skólaárunum,
fannst mér erfitt að slíta mig frá Stóuspekinni, og fylgja þeim
liugsanagangi sem síðar ríkti og var henni mjög frábrugðinn.
Satt er það, að sú niðurstaða, sem Stóuspekingarnir kornust
að, fullnægði mér engan veginn. En mér fannst eigi að síður,
að þessi einfalda heimspeki liefði mikið til síns máls og ég
fékk ekki skilið, að menn skyldu hverfa frá þeirri liugsana-
stefnu.
Mér fannst mikið í Stóuspekina varið vegna þess, að liún
stefnir beint að markinu. Hún er öllum auðskiljanleg en þó
djúpstæð. Hún fullnýtir þann sannleika, sem liún á annað
borð viðurkennir og það jafnvel þótt liann sé ófullnægjandi.
Hún hlæs lífi í þessi sannindi með því að meðhöndla þau
með alvöruþunga. Hún á anda einlægninnar og beinlínis
þrýstir mönnum til að liugsa og beina athyglinni inn á við.
Og liún vekur hjá mönnum ábyrgðartilfinninguna. Mér fannst
einnig að grundvallarhugsun Stóuspekinnar væri sönn, þessi,
að maðurinn verði að komast í andlega snertingu við al-
heiminn og verða eitt með honum. 1 stuttu máli sagt, er
Stóuspekin náttúruheimspeki, sem endar í dulspeki.
Á sama liátt og mér fannst Stóuspekin vera frumlæg virt-
ust mér kenningar Lao-tse vera það einnig, þegar ég tók að
kynna mér spekiljóð þau, sem lionum eru eignuð Tao-te-
King. 1 hans augum er einnig þetta mikilvægast að maður-
inn með einfaldri liugsun komist í andlegt samband við al-
heiminn og sanni það með líferni sínu.
Það er því náinn skyldleiki með Stóuspekinni grísku og
kínveskri speki. Eini munurinn er sá að liin fyrrnefnda grund-
vallast á þroskaðri, rökfræðilegri hugsun, en liin síðarnefnda
á innsærri (intuitive) hugsun, sem þó ristir undradjúpt þótt
eigi sé jafn þjálfuð og sú gríska.