Kirkjuritið - 01.07.1963, Blaðsíða 16

302
KIRKJURITIÐ
illæri og plágum tímanna. Gísli biskup var einn þeirra. Honum
varð' auð’ið að koma fram því stórvirki, sem voldugustu forverar
lians, sem ríktu liér meðan auður staðarins var mestur og allir
liagir þjóðarinnar stórum vænni, lögðu ekki út í eða hurfu frá,
þótt hafið væri, að reisa liér dómkirkju af steini. Ég lief verið
að spyrja sjálfan mig, livort margar dómkirkjur í kristninni
séu í rauninni meiri og veglegri en þessi, þegar miðað er við
aðstöðu, liagi stóls og Jijóðar. Að minnsta kosti er óliætt að
segja, að hana ber liátt meðal afreka íslenzkra manua á liðinni
tíð og einstætt er þetta liús meðal mannvirkja liér á landi. Hin
dimnia og dapra 18. öld hefur liér látið eftir minningarmark,
sem her vitni um manndóm, hugrekki, þrek og dirfsku, sem
má vera öllum kynslóðum Islands livöt og styrkur og heilög
eggjun. Þótt Gísli biskup Magnússon stæði ekki eimi að þessu
verki, livorki í ráðum né dáðum, á hann mesta Jiökk fyrir frum-
kvæði og forgöngu og lilýtur þess vegna að teljast meðal höf-
uðskörunga á biskupsstóli og í sögu landsins yfirleitt. En kirkj-
an var ekki liið eina, sem eftir hann lá. Hann liressti við stað-
inn að öðru leyti, Jiótt kirkjan gengi langt fyrir. Hann tók upp
prentverkið, sem legið liafði niðri um liríð, endurnýjaði það á
eigin kostnað og gerðist einn atliafnamesti bókaútgefandi meðal
Hólabiskupa. Honum tókst að fá fram iniklar umbætur á hag
presta sinna og „ávann auk annars þetta“, segir Hálfdán skóla-
meistari, „að yfir 45 kirkjur í Jiessu litla stipti eru frá grund-
velli og flestar vel byggðar“. Það liefði mátt gera ráð fyrir því,
að sá stóll, sem naut slíkrar forustu á Jiessum tíma, ætti lengra
eftir en raun varð á. En liörmungar 18. aldar voru ekki á enda
og það mannval, sem þjóðin átli, fékk ekki lirundið afleiðingum
þeirra. En Jiað ávann Gísli biskup, að Hólastaður gat ekki fallið
að fullu, dómkirkjan lians liefur verið sá varnarmúr, sem eyð-
ingin strandaði á, liennar vegna gat ekki hin forna Hóladýrð
horfið sýnum með öllu. Hér var það vígi, sem ekki varð sótt til
fullrar uppgjafar, Jiegar stólarnir fornu voru ofurseldir og nu
liefur það staðið í 200 ár. Og vér, síðbornir niðjar þeirrar kyn-
slóðar, sem liér lifði gleðilega liátíð einn skammdegisdag a
dimmri öld og fagnaði stórum ísl. sigri, vér liugsum til Jieirr-
ar kynslóðar með aðdáun og lotningu og þökk, og ásamt þeiin
og öðrum ættliðum, sem liér hafa beðizt fyrir, tilbeðið Drottin,
leitað lians og fundið návist lians, tökum vér undir lieilagt fyi'-