Jörð - 01.02.1940, Blaðsíða 32

BREYTT VIÐHORF
SMÁRIKIN í Evrópu hafa ekki
átt upp á pallbarðiÖ undan-
farin ár. Útlitið hefur helztver-
ið tveggja kosta val, og hvorugur
kosturinn þó góður. Annar sá, að fara
í öllu að „ráðum“ einhvers alræðis-
mannsins; hinn að mega búast við
því að verða afmáð af jörðunni.
Öðru megin hafa þau haft einræðis-
stórveldin, sem er einkar ljós heilög
skylda sín að ná heimsyfirráðunum,
hvort heldur sem þau trúa því, að
þau séu bornir réttmætir erfingjar
alls þess heimsrýmis, sem þau geti
nokkurn tima hugsanlega þarfnazt,
séu kjörin til þess beinlínis af guði,
vegna ætternis og innrætis; eða þá
af því, að þau trúa því, að þau
hafi öðlazt það stétthundna — eða
stéttlausa — þjóðskipulag frá spá-
mönnum sinum, sem eitt geti frels-
að mannkynið. Þau lita á hverja smá-
þjóð sem algerlega réttlausa hjörð
til sjálfstjórnar eða jafnvel tilveru
— allt eftir þægð, — ef sú hjörð
kann að Hafa tekið sér bólfestu, hvort
heldur nýlega eða frá alda öðli, á
einhverjum bletti eða útnára þess
heimsrýmis, sem hin mikla þjóð veit,
að sér er nauðsynleg. Hinum megin
hafa smárikin haft lýðræðisstórveld-
in, vegvill úr margra ára pólitiskum
hafvillum og reikul i ráði um eigin
hag. Þau játa það að visu, og í ein-
lægni, að smárikin hafi allan rétt til
þess að lifa sjálfstæðu lifi, að eigin
lögum og eðlilegum geðþótta, og að
þau eigi líka þess vegna heimtingu
á vernd gegn ásælni á sjálfstæðis- og
tilveruétt þeirra. Á hinn bóginn, og
einmitt af öllu þessu, séu smárikin
eiginlega mesta skapraunarefni; eins
og skipazt hafi i heiminum, síðasta
áratuginn, séu þau framúrskarandi
óhermilegir skjólstæðingar (eða
bandamenn) sökum fámennis og her-
varnaskorts, svo að eiginlega væri
lítið annað hægt að gera en að kenna
í hrjósti um þau, þegar eitthvert ein-
ræðisstórveldið byggist til að gleypa
þau; í tvísýnan ófrið fyrir þau, eða
í tilefni af þeitn, væri ekki leggjandi,
nema ef hrun jteirra hefði í för með
30
sér svo stórfellda jafnvægisröskun í
álfunni, að lýðræðisstórveldunum
sjálfum bærist með þvi vá að dyrum.
Afleiðingarnar af þessum stefnum
og stefnuleysi til beggja handa smá-
rikjunum, komust fyrst i verulegau
algleyming á árinu, sem leið. Þá varð
uppskeran algerð sundrun og hernám
Tékkó-Slóvakiu; gereyðing og 4.
skipting Póllands; sorgarganga
Eystrasaltsríkjanna litlu, Eistlands,
Lettlands og Litaviu, inn í leppdóm-
inn undir rússneska okið. Það er víst
óhætt að fullyrða, að síðan á dög-
um þjóðflutninganna miklu, hafi ekki
skipt jafn snöggt og óvænt um ör-
lög smáríkjanna í Evrópu þangað til
nú. Og svo barst leikurinn til Finna
og i rauninni þar með til Norður-
landa. En um leið og ráðizt var á
Finna, urðu tímamót. Það er vanséð,
hve mikilvæg ])au verða. En merki-
leg tíinamót eru það, hvort sem þau
marka annað eins spor í sögunni og
orustan á Katalónsvöllum, eða ekki.
EGAR, er fyrstu sprengju- og
kúluskúrinni rigndi yfir Finna
úr örlagablikunni, sem svo lengi hafði
myrkvað austurlnmin Finnlands.töldu
allir, að sá dauðadómur væri á þá
fallinn, sem fullnægt yrði skjótt.
Viðbúnaður þeirra væri aðeins vigsla
undir stórkostlega fórnarathöfn. Inn-
an hálfs mánaðar, eða svo, yrði þessi
harmleikur á enda kljáður. Þetta var
svo yfirgnæfandi álit þeirra, sem sár-
ast tók til Finna og áttu sjálfir mest
í húfi, hvað þá heldur annarra, að
þeir áttu sér alls enga liðsvon, þeg-
ar á þá var ráðizt. Þó mundi mörg-
um hafa fundizt, og Finnum áreiðan-
lega sjálfum, að þeir hefðu átt að
geta vonazt eftir liði; fyrst og fremst
frá Svium og Norðmönnum og ]iar
næst frá Englendingum og Frökk-
um. En það var ekki svo i pottinn
búið, að það kæmi til mála. Finnum
virtist ætlað að trúa á gamla máls-
háttinn, að „guð hjálpar þeim, sem
hjálpar sér sjálfur", eða farast ella.
Frakkar og Englendingar gerðu
ráð fyrir þvi, að Rússar yrðu svo
JÖBÐ