Jörð - 01.02.1940, Blaðsíða 8

sýnum íslenzkra útlaga. Þetta er görnul saga. Þegar HallfreÖ-
ur dó í hafi á heimleið, var sál hans svo hlaðin þrá eftir langa
útivist og vinamissi, að hann í andarslitrunum sá hana berum
augum, sá hana taka á sig konu gerfi og skunda á undan skip-
inu heim yfir höfin; og kallaði hann, að fylgja sín hefði yfir-
gefið sig.
Það yrði örðugt að skýra það í einstökum atriðum, hvað það
er, sem öðru fremur bindur íslendinginn við fæðingarstað og
fósturfold. Það er ekki eitt, heldur allt. Svo mikið er víst, að
það er ekki sællífið. Lágar hvatir komast þar varla að. Óspillt-
ur íslendingur í framandi landi þráir engu fremur sumarið ís-
lenzka en íslenzka veturinn; skammdegið dregur hug hans að
sér ekki siður en náttleysa vorsins; tunglskin yfir isnum og hrim-
fölvan mána leggur hann fyllilega á borð við sólskin og sunnan-
vind og Sör!a-reið í garð. F.f til vill er það öðru fremur hrein-
leikinn og ákveðnin, svipfestan, tröllatryggð og tröllatök náttúru,
er ekki hylur náðarleysi sitt undir brosandi blæjum grænna blóm-
viða, ekki mætir manni með yfirborðs l)líðu, heldur kannast ein-
faldlega og ooinskátt við aðstöðu hins þeysandi hnattar til mann-
legs lifs, sýnir í grófum lækjanna gröfina opna við hvert fót-
mál, hvetur hvern og einn að samlagast lífinu eins og það er.
gróðurhuga, gælulaust, en innan sinna þröngu takmarka eilift
og almáttugt, þrungið yfirnáttúrlegum krafti og óleysandi gát-
um frá alda öðli og út yfir gröf og dauða.
FÁ lönd, sem byggð mega kallast, eru jafn ósnortin af táknum
timanna og ísland. Hér eru það ekki, eins og sumsstaðar i
stórlöndunum ríku, byggingar og mannvirki, er bera landið ofur-
liða og gefa því svip. Öfugt við. Áður var landið húsað svo
einfalt og óbrotið, að varla gátu hús talist, enda samlagaðist
hyggingin landslaginu og fór vel á þvi. Þetta hefir upp á sið-
kastið breytzt til verulegra muna og því miður ekki til batnað-
ar. Það er raun að sjá, hvað sum nýju húsin standa framandi
i túnunum og fara illa og álappalega i islenzku dölunum, undir
hjöllunum og meðfram hamrahlíðunum. En af smekkleysi í hverju
sem er leiðir spilling og óhamingju. Landið okkar er vandlátt, hvað
nývirkjun viðvikur. Ytra hafa menn runna og trjágarða, til að
breiða yfir og fela syndir sálarlausra bygginga. Hér er ekki því
til að dreifa. Hér standa mannvirkin nakin í nöktu landi, verða
að þola, að á þau sé litið. Landið er svo rammfornt og hreinleik-
ur þess svo alger, að jafnvel til dæmis allsæmilegar og vel gerðar
6' jöro