Nýjar kvöldvökur - 01.10.1938, Blaðsíða 4

146
NÝJAR KVÖLDVÖKUR
sem hann er kunnugur. Fyrir bragðið er
allt heilsteypt og rétt.
Það er ákaflega mikið, sem eftir Guð-
mund liggur. Auk Blindskerja, sem komu
út 1921, er „Nokkur orð um íslenzkan
sagnaskáldskap (1923), „Strandbúar“
(1923), „Vestan úr fjörðum“ (1924), „Veð-
ur öll válynd“ (1925), „Brennumenn“
(1927), „Guð og lukkan" (1929), „Kristrún
í Hamravík" (1933), „Einn af postulun-
um“ (1934), „Kristrún í Hamravík og
himnafaðirinn" (1935), „Virkir dagar“ I
(1936) ogloks „Sturlaí Vogum“I—II (1938).
Alltaf hefur Guðmundur jafnt og þétt
verið að vaxa í ritverkum sínum, enda
þótt allir kostir hans verði gjörla fundnir
í þeim öllum, en með síðustu bók sinni,
„Sturla í Vogum“, er hann búinn að skipa
sér í fremsta sess skáldsagnahöfunda
vorra, og sú mun verða raunin, að ef það
rit kemst á erlendar tungur, þá mun nafn
hans fljúga víða. Það er samfellt og
gloppulaust, heilbrigt og ósmeðjulegt og
þó fullt af fínustu tilfinningum, allt eðli-
lega fléttað í eina keðju. Þetta rit er eitt
af meistaraverkum íslenzkra bókmennta.
Ekki má svo skiljast við, að þess sé
ekki getið, að Guðmundur er einn snjall-
asti fyrirlesari landsins, og munu þeir
hinir mörgu, sem hafa hlustað á hann í
Útvarpinu, kannast við það. í fám orðum
sagt, Guðmundur er frábær listamaður.
Steindór Steindórsson frá Hlöðum:
Forfeður manna.
Þegar sú skoðun fyrst var í ljós látin,
að mennirnir væru nánir dýrunum að
skyldleika, já, meira að segja ættu ætt
sína að rekja til þeirra, ætluðu, sem
kunnugt er, fjöldi manna af göflum að
ganga. Og enn eru til bæir og landshlutar
úti um heim, þar sem naumlega er hættu-
laust að ræða upphátt um þessi atriði
náttúrufræðinnar. Mönnum virðist það
einkennilega óviðfelldin hugsun að eiga
að baki sér langa og furðulega þróunar-
sögu. Þeir vilja halda dauðahaldi í þá
skoðun eða trú, að maðurinn einn hafi
verið skapaður út af fyrir sig án skyld-
leika við aðrar verur hinnar lifandi nátt-
úru. Það er eins og þessum sömu mönn-
um gleymist það, að einmitt sú skoðun
að maðurinn sé fram kominn við þróun
lífveranna allt frá örófi alda, felur óbein-
línis í sér fyrirheit um framhaldandi þró-
un og framför, þar sem annars mætti ætla
að um kyrrstöðu eða afturför væri að
ræða. En það er ekki ætlunin, að ræða
fram og aftur um viðhorf manna gegn
þessum stefnum, heldur hitt að skýra
stuttlega frá ýmsu því, sem menn nú vita
um fyrstu forfeður mannanna, sem í
mannsmynd hafa verið. Einn hinn frjó-
asti þáttur náttúrufræðinnar hefir stein-
gervingafræðin verið nú um langan ald-
ur. Hinar steinrunnu leifar löngu liðinna
dýra og jurta hafa veitt oss mönnum hina
furðulegustu fræðslu, ekki aðeins um
hversu lífinu hafi verið háttað á löngu
liðnum jarðöldum, heldur einnig furðu
mikið um loftslag og annað ástand jarðar
vorrar á hverjum tíma. Og sízt má
gleyma því að þessar steinaleifar hafa