Eimreiðin - 01.10.1940, Page 91

eimreiðin
ILLUMINATED MANUSCRIPTS Ol' THE JÓNSBÓK by Hulldór Her-
mannsson. With thiriy plates. Itliaca, AT. Y., 19í0 (Corncll Univ. Press).
HIs. VIII, 26, 30 heilsiðumyndir (Islandica XXVIII). í liinu mikla riti sínu
um lýst handrit íslenzk frá miðöldum (Icelandic Illuminated Manuscripts
°f the Middle Ages, Copenhagen 1034) lagði Halldór He rmannson breiðan
grundvöll undir allar síðari rannsóknir á þessu merkilega og skeinti-
lega sviði handritafræðinnar. En i Jiessu siðasta hefti af Islandica tek-
Ur liann til meðferðar myndir og stafskraut i einum flokki liandrita
aðeins: ]>. e. í handritum af Jónsbók einkuin eftir 1550, ]>vi hann hafði
1 hinu fvrra riti sinu talað um handrit Jónsbókur til þess tima. En
ástæðan til ]>ess, að hann liefur tekið Jónsbók til meðferðar er sú, að
af engri hók munu nú jafnmörg handrit til vera (um 200 á hókfelli og
Pappir í söfnum á íslandi, Danmörku og annarsstaðar). Er ]>að skilj-
anlegt, ]>vi að Iögbókarlausir gátu menn sízt af öllu verið. Sú er og
ónnur ástæða, að lögbækurnar voru öðrum fremur skrifaðar af list
°g lýstar með rayndum og stafskrúði.
Halldór byrjar á stuttum inngangi um iipphaf laga og löghóka á
íslandi. Þá gefur hann, til hægðarauka, stutt yfirlit um skrautlistina í
lögbókum fyrir 1550, er ]>að útdráttur úr riti hans hinu mikla, en nauð-
synlegur til ]>ess, að samhengið við liandritin eftir 1550 skiljist. Að
lokum kemur svo aðalpartur ritgerðarinnar, er ræðir um handritin frá
1550—1700, en eftir ]>að verða Jónsbókarhandritin bæði fá og ómerkileg.
I’yrsta handrit Jónsbókar (frá því um 1300) hefur stafskraut í róm-
onskum stil að mestu. En á fjórtándu öldinni her annars talsvert á
gotneska stílnum, sem H. H. telur líklcgt, að hafi horist frá Frakklandi
a lyrra hluta aldarinnar til Noregs, og þaðan til íslands. Frumlegust
er skrautlist 14. aldarinnar i Skarðsbók (1363), H. H. telur meir að
segja líklegt, að listamaður sá, er þar fjallaði um, liafi notað íslenzka
hláklukku til skreytingar. Fimtándu aldar liandritin sýna afturför, en
tvör þeirra, Heynesbók og Ledreborg hdr. 318, 4, eru merlt vegna þess, að
þau sýna myndir úr hversdagslífinu og tízku timanna i klæðahurði.
Lnsk álirif má sjá í lidr. Bjarna Jónssonar l'rá Skarði, Snæfjallaströnd,
skrifuðu 1531. Einna merkast hdr. frá sexándu öld er Reykjabók, hæði
'egna upphafsstafa og mynda á spássíum, enda birtir H. H. ekki færri