Eimreiðin - 01.05.1960, Síða 34

122
EIMREIÐIN
vandur að virðingu sinni. Það ge£-
ur ánægjulega lýsingu a£ mannin-
um, að hann skyldi í fátækt sinni
hafa þrek til að hafna.
Séra Jón yrkir mjög um fátækt
sína, en mér er ekki grunlaust um,
að hún hafi hann verr leikið and-
lega en veraldlega. Hann hefur
naumast verið snauðari en fjölda-
margir sveitungar hans, en þoldi
baslið verr sökurn andlegra yfir-
burða. Séra Jón mátti vera minn-
ugur þess, að fátækt hans og um-
komuleysi olli því, að hann fékk
ekki Jórunnar, — skortur á verald-
legum auði svipti hann æskuást-
inni. Margrét kona hans treystist
ekki til að „yfirgefa óðöl og hlunn-
indi við Breiðafjörð“ og fylgja
manni sínum, var hún þó ung gef-
in Jóni og þrekkona hin mesta.
Séra Jón var hinn mesti sam-
kvæmismaður, höfðingi í lund —
um efni fram —, gleðimaður mikill
í vinahóp, lét þá óspart fjúka í
kviðlingum. Með fullar hendur
fjár hefði hann lifað meir í sam-
ræmi við upplag sitt. Hann hefði
safnað um sig menntuðum vinum
sínum og veitt við rausn, ekki ein-
ungis úr nægtabrunni veraldlegra
efna, heldur og úr nægtabrunni
andans. Hann hefði ekki þurft að
fá lánuð Ijóðin, sem hann sneri á
svo snilldarlega íslenzku, hann
hefði ekki þurft að biðjast afsök-
unar á að geta ekki varið lánsbæk-
ur skemmdum sökum lélegs húsa-
kosts, hann hefði ekki þurft að
slíta sér út á erfiljóðastaglinu.
Það þarf þrek til að gerast braut-
ryðjandi í ljóðagerð á þeim tím-
urn, er ein fæðutegund manna er
skóvörp og skinnskæklar, en segja
má ýkjulaust, að svo hafi verið að
meira og minna leyti alla ævi séra
Jóns Þorlákssonar. Hin andlega
fátækt þessa tíma skiptir þó hér
meginmáli.
Frumvísinn að endurnýjun ís-
lenzkra bókmennta er að finna í
skáldskap séra Jóns, þar leynist
sprotinn, sem varð að laufguðuffl
hlyni með útkomu Fjölnis árið
1835. Skáldskapur Jóns er góu-
gróðurinn á bókmenntaakrinum-
Að vísu er mælt, að sjaldnast sé
gagn að góugróðri, en hér fór þó
á annan veg, óvenjuvel lét í án.
svo að „vorið góða, grænt og hlýtt'
fer þegar í kjölfarið.
Bægisárklerkurinn hefur löng-
um verið nefndur þjóðskáld, og það
nafn bar hann fremur öðrum saffl-
tímamönnum sínum, en hitt mun
fremur orka tvímælis, hvort hann
hafi verið stórskáld, ef borið er
saman við þá, sem á eftir kofflU-
Brautryðjandi á bókmenntasvið-
inu ekur sjaldnast í sigurvagni uffl
þá braut, sem hann hefur rutt.
Slíkt verður fremur hlutskipti
þeirra, sem taka upp merkið °8
halda á loft. Örðugasta þröskuld-
inum, byrjuninni, hefur verið rutt
úr vegi, og þeir, sem á eftir koffla>
geta bætt um og fágað.
Nú hefur séra Jón legið í g1^
sinni á aðra öld, og má þá segja>
að svo rækilega sé fennt í spof
brautryðjandans, að alþýða manna
sjái naumast marka fyrir, enda
þótt segja megi, að áhrifa frá hon-