Uppeldi og menntun - 01.01.2002, Side 25

ELSA SIGRÍÐUR JÓNSDÓTTIR
til að mynda notuð þegar börnin buðu til borðs. Þá voru það eitt eða tvö börn sem
gerðu tákn barnanna og viðkomandi barn stóð upp og settist við borðið. Þessi aðferð
gaf börnunum sem lítið gátu talað möguleika á því að bjóða líka til borðs en því
embætti fylgir mikil vegsemd. Einnig voru sungnir nafnasöngvar og þá gerð tákn
fyrir hvert barn. Börn hafa mjög gaman af að tákna lögin um leið og þau syngja og
illa talandi börn gátu þá líka tekið þátt í söngstundinni þótt þau gætu ekki farið með
textann. Tákn með tali er dæmi um hvernig kennsluaðferð, sem hugsuð er fyrir börn
með sérþarfir, auðgar leikskólastarfið fyrir öll börn.
Sjónrænar óbendingar
Pictogram myndir eru talsvert notaðar í leikskólunum. Þetta eru mjög einfaldar
myndir sem tákna fólk, hluti og hugtök. Sumum börnum henta vel sjónrænar ábend-
ingar til að gera sér grein fyrir því sem í vændum er. Pictogram myndir henta til
dæmis vel í valstundinni. Athafnir sem í boði eru, eru táknaðar með myndum. Þeg-
ar nafn barnsins er nefnt, stendur það upp og festir nafnspjaldið sitt fyrir neðan
mynd sem táknar athöfnina sem barnið valdi sér. Til að hjálpa Sigrúnu litlu að þekkja
nafnspjaldið sitt var það auðkennt með stjörnum. Sigrún átti ekki í neinum erfiðleik-
um með að taka þátt í valinu.
Annars staðar voru börnin bara látin segja hvað þau vildu gera. Það olli því að
sum börnin gátu ekki valið sjálf. Til dæmis var valið fyrir Ragnar og talað um að hann
hefði ekki þroska til að velja. Ég tel að það hafi ekki verið rétt, en hins vegar réð hann
ekki við að segja frá því sem hann langaði til að gera.
Stundaskrár barnanna sem voru með sérþarfir voru oft útbúnar með pictogram
myndum til að auðvelt væri að átta sig á því hvað ætti að gera næst. Sigrún leitaði ör-
yggis í myndunum. Hún gat misst stjórn á sér ef hún vissi ekki hvað í vændum var,
en leið betur þegar hún sá atburðarás dagsins táknaða myndrænt. Miklu fleiri börn
en þau sem voru með fötlun nutu góðs af sjónrænum ábendingum. Börnin gátu tjáð
vilja sinn með því að benda þegar erfitt var að segja hlutina og umhverfið verður
skýrara þegar fyrirmæli og ábendingar eru settar fram á fleiri en einn veg. Merkt sæti
og myndrænar leiðbeiningar um í hvaða röð á að klæða sig í fataklefanum komu öll-
um börnum til góða því að leikskóli er flókið umhverfi fyrir lítið barn.
Likamsmál
Berit Bae (1996) talar um að börn tjái sig ekki síður með líkamanum en með tali. Oft
fari tjáning líkamsmálsins fram hjá hinum fullorðnu, þeir hlusti bara á það sem börn-
in segi. Mér sýndist starfsfólkið í Barnaborg og Leikborg leggja sig fram við að túlka
orðvana bendingar barnanna. Það gerði til dæmis Finna starfsstúlka þegar þau Ragn-
ar voru að leira. Hún skildi merki Ragnars um að hann vildi fá kökukefli eins og hin-
ir krakkarnir voru með. Björg þroskaþjálfi sagðist reyna að lesa í líkamstjáningu og
þögul samskipti hjá þeim börnum sem alls ekki tjá sig og hafa einnig litla hreyfigetu
„maður er sko alltaf að reyna að sjá samt einhver ... og kannski les maður stundum
of mikið í ... en sérstaklega með krakka sem tjá sig ekki þá þarf maður svolítið að
túlka og hjálpa þeim að búa til samskipti eða skilja hvert annað".
23