Uppeldi og menntun - 01.01.2002, Blaðsíða 38

HUGMYNDIR LEIKSKÓLABARNA UM NÁTTÚRUNA
gæti mögulega fengið þau til að þróa hugmyndir sínar. Náttúrufræðiverkefnið
stóð yfir í níu vikur.
3. í lok nóvember og byrjun desember voru aftur tekin viðtöl við börnin og hug-
myndir þeirra aftur kannaðar til að athuga hvort og þá hvernig hugmyndir þeirra
hefðu breyst.
4. í mars, þremur mánuðum eftir að náttúrufræðiverkefninu lauk, voru aftur tekin
viðtöl við börnin til að athuga hvort hugmyndir þeirra hefðu breyst á þessum
tíma og ef svo var þá hvernig. Á milli annars og þriðja viðtals var þetta viðfangs-
efni ekki á dagskrá í leikskólanum, en auðvitað ræddu leikskólakennararnir við
börnin um þessi viðfangsefni ef þau bar á góma sem var ekki oft eða mikið.
Gagnaöflun og framkvæmd
Til að leita svara við rannsóknarspurningum voru tvenns konar aðferðir notaðar,
annars vegar viðtöl og hins vegar vettvangsathuganir. I þeim hluta rannsóknarinnar
sem sneri að því að kanna hugmyndir barnanna var notuð rannsóknaraðferð sem ég
kýs að kalla fyrirbæralýsingu (phenomenography). Þar er lögð áhersla á að skoða hve
mismunandi menn hugsa um ákveðið fyrirbæri í umhverfi sínu. Með greiningu fást
síðan upplýsingar um hvers konar hugmyndir ákveðinn hópur hefur um fyrirbærið
(Gall o.fl. 1996). Þessi rannsóknaraðferð á rætur að rekja til rannsókna Piaget (1929) á
hugmyndum barna um heiminn.
I viðtölum við börnin var rætt við þau tvö og tvö saman. Gengið var út frá ákveðn-
um spurningum en þó fór það eftir þróun umræðnanna í hvaða röð og hvernig var
spurt. Eftir því sem tilefni þótti til var spurt nánar út í hvað barnið átti við ef ekki
varð ljóst af frásögn þess hvaða hugmyndir það gerði sér um það sem um var rætt.
Spurningunum var síðan fylgt eftir með fleiri eða öðruvísi spurningum allt eftir við-
brögðum barnanna. Áhersla var lögð á að spyrja þau hvernig þau hugsuðu sér þau
fyrirbæri sem til umfjöllunar voru ekki hvort eða hve mikið þau vissu um fyrirbær-
ið. Markmiðið var að fá þau til að segja frá sínum hugmyndum á þann hátt sem þeim
var eðlilegast. Stuðst var við leiðbeiningar Pramling og Doverberg-Östberg (1986) við
undirbúning viðtalanna. í viðtölunum voru notaðar myndir, ýmsir hlutir og lífverur,
eftir því sem við átti, til að auðvelda börnunum að átta sig á um hvað var rætt.
Greining viðtalanna fólst í því að athuga hvernig hugmyndir komu fram í viðtöl-
unum, og hve mismunandi þær voru. Hugmyndirnar voru flokkaðar þannig að þær
hugmyndir sem virtust lýsa svipaðri hugsun voru flokkaðar saman. Þá voru hug-
myndir barnanna á misjöfnum tíma bornar saman og til að athuga hvort þær hefðu
breyst og ef svo var, þá hvernig.
NÁTTÚRUFRÆÐIVERKEFNIÐ
Eins og áður hefur komið fram var hluti rannsóknarinnar fólgin í því að athuga hvort
og þá hvernig ákveðin kennsla hefur áhrif á hugmyndir barnanna. í þessum tilgangi
var níu vikna náttúrufræðiverkefni unnið með börnunum í leikskólanum.
í starfinu með börnunum var áhersla lögð á að ræða hugmyndir þeirra um þau
36