Uppeldi og menntun - 01.01.2002, Qupperneq 47

KRISTÍN NORÐDAHL
Hugmyndir barnanna um hlutverk blómalitar og ilms
Þegar börnin voru spurð að því í byrjun hvers vegna blóm væru í litum voru aðeins
nokkur börn sem höfðu einhverja hugmynd um það eða tjáðu sig um það. Þessi börn
höfðu öll mismunandi hugmyndir um þetta. Ein hugmyndin var sú að liturinn væri
’vegna þess að mismunandi fólk hefði plantað mismunandi blómum. Annað barn
tengdi saman litinn og heimsóknir hunangsflugna og sagði að blómin væru í litum af
því að flugurnar heimsæktu blómin. Þriðja hugmyndin var sú að mismunandi teg-
undir blóma væru með mismunandi liti til að við þekktum þau í sundur. Mörg barn-
anna í rannsókn Helldén (1992) komu með þessa síðast töldu hugmynd þegar þau
voru níu ára.
Eftir náttúrufræðiverkefnið hafði um helmingur barnanna gert sér hugmynd um
hlutverk blómalitar fyrir plönturnar og um helmingur barnanna svaraði spurningu
um hlutverk ilms blómanna.
I ljós komu hugmyndir eins og þær að liturinn væri til að aðgreina blóm og lauf
og að það væri fallegra að hafa litrík blóm. Um ilminn sögðu þau að plöntunum þætti
gott að hafa góða lykt, eða bara að blómin ilmuðu og væru í litum af því að þau væru
þannig. Þessar hugmyndir um hlutverk litar og ilms breyttust ekki milli annars og
þriðja viðtals. Það er athyglisvert hve lítið hugmyndir barnanna hafa þróast í átt að
vísindalegum hugmyndum. í athugunum kom fram að kennararnir reyndu oft að
ræða við börnin um þetta en þau sýndu því lítinn áhuga. Þarna hefði ef til vill meiri
reynsla skipt máli og það hefði t.d. mátt reyna að tengja það hvaða hlutverki litur og
ilmur gegnir fyrir okkur, eins og t.d. skrautleg föt og góð matarlykt.
Þær leiðir sem börn nota gjarnan til að finna skýringar á hlutunum komu mjög
skýrt fram, eins og t.d. það að hugsa sér hlutina út frá manninum, að persónugera
náttúruna og hugsa sér eitthvað vera lifandi sem ekki er það. Skýringar sem þessar
eru algengar og hafa komið fram í öðrum rannsóknum á þessu sviði, svo sem í rann-
sókn Helldén (1992) og Leach o.fl. (1992). Þetta gefur okkur innsýn í hvernig börn
hugsa og hvað reynsla af ýmsum fyrirbærum í náttúrunni geti verið mikilvæg. Við
ættum ekki að gera lítið úr þeim leiðum sem börn fara til að leita skýringa á ýmsu því
sem þau sjá og heyra í kringum sig. Heldur ættum við sjá til þess að börnin tai marg-
víslega reynslu af fyrirbærunum og tækifæri til að ræða þá reynslu út frá mismun-
andi sjónarhornum.
AÐ LOKUM
Hugmyndir barnanna tóku breytingum á þeim tíma sem náttúrufræðiyerkefnið stóð
yfir. Þær breytingar á hugmyndum barnanna sem komu fram má vafalítið rekja til
þeirrar vinnu og umræðu sem fram fór í náttúrufræðiverkefninu. Þau viðfangsefni
sem tekin voru fyrir eru það flókin að ekki er líklegt að börnin hefðu þróað hug-
myndir sínar um þessi viðfangsefni eins og þau gerðu í verkefninu án einhverrar
leiðsagnar. Þær aðferðir sem notaðar voru í verkefninu með börnunum reyndust vel
til að hjálpa þeim að þróa hugmyndir sínar. Það ýtir stoðum undir það að kennsla í
45