Uppeldi og menntun - 01.01.2002, Qupperneq 149

TRAUSTI ÞORSTEINSSON
Fagmennska grunnskólakennara á
Norðurlandi eystra
í grein þessari er fjallað um niðurstöðu rannsóknar á fagmennsku grunnskólakennara á
Norðurlandi eystra. Markmið rannsóknarinnar var að kanna hvernig kennarar hafa tileink-
að se'r þá þróun sem virðist hafa átt se'r stað á starfi fagste'tta og var leitað svara við þvíhvað
einkenndi fagmennsku þeirra. Sett var saman matsgrind þar sem tilgreind eru þrjú snið á
fagmennsku kennara, ósjálfstæð, sjálfstæð og samvirk fagmennska. Se'rlwerju sniði er lýst i
sex mikilvægum þáttum kennarastarfsins. Á grundveUi matsgrindarinnar var settur saman
spurningalisti sem lagður var fyrir alla grunnskólakennara á Norðurlandi eystra. Með
spurningalistanum var leitast við að dragafram hversu sterkt sniðin birtust i viðhorfi kenn-
ara í einstökum starfsþáttum og meta útfrá því einkenni áfaglegu starfi þeirra. Meginnið-
urstaða rannsóknarinnar er að starfkennara beri ríkari einkenni samvirkrar fagmennsku en
sjálfstæðrar eða ósjálfstæðrar. í einum þætti starfsins gætir þó talsvert einkenna sjálfstæðr-
ar fagmennsku, þeitn er lýtur að samstarfi við foreldra.15
Sú stefna virðist uppi hjá íslenskum stjórnvöldum að telja beri kennara og skóla-
stjórnendur í grunn- og framhaldsskólum til fagmanna. Þessa áherslu má lesa út úr
lögum um grunnskóla og framhaldsskóla og jafnframt kemur hún fram í skýrslu
Nefitdar um mótun menntastefnu (1994:103), sem lögð var til grundvallar lagasetningu
skólastiganna tveggja. Þar er vakin athygli á mikilvægi kennarastarfsins og sagt að
fyrirsjáanlegt sé að kröfur almennings, atvinnulífs og stjórnvalda um gæði skóla-
starfs fari vaxandi og aukin þekking á eðli náms og kennslu muni hafa mikil áhrif á
kennarastarfið. Því þurfi að efla ímynd kennara sem fagmanna. Þeir þurfa að vera
reiðubúnir að takast á við síbreytilegar kröfur samfélagsins til skóla og menntunar og
gegna leiðandi hlutverki í að skilgreina kröfur til góðra skóla og þar með til sín sjálfra
sem fagmanna.
Umræða af þessu tagi er ekki séríslenskt fyrirbrigði því hjá flestum nágrannaþjóð-
um okkar virðist sami tónn sleginn í umræðu um störf kennara og stöðu. Fylgjendur
þess að telja kennara til fagstétta álíta að sú staða sé skólakerfinu mikilvæg, ekki sök-
15 Grein þessi byggist á rannsóknarverkefni höfundar sem lagt var fram til fullnaðar M.Ed.-prófs við
Kennaraháskóla íslands 2001. Leiðsögukennarar við verkefnið voru Börkur Hansen dósent og
Amalía Björnsdóttir lektor.
147