Uppeldi og menntun - 01.01.2002, Síða 204

HLUTVERK SKÓLASTJÓRA OG MAT ÞEIRRA
Námskrárvinna og áætlanagerð veita skólastjórum mesta ánægju í starfi. Endurnýjun í
starfi og málefni nemenda fylgja fast á eftir. Minnsta ánægju veita málefni tengd hegðun nem-
enda og viðfangsefni sem tengjast fræðsluyfirvöldum. Áætlanagerð veitir skólastjórum á
landsbyggðinni heldur meiri ánægju en skólastjórum á höfuðborgarsvæðinu enda
verja þeir til hennar heldur meiri vinnu. Endurnýjun ístarfi veitir konum ívið meiri á-
nægju en körlum.
Erfiðustu viðfangsefnin varða hegðun nemenda og námskrárvinnu. Minnstu erfiði
valda viðfangsefni sem tengjast samskiptum við fræðsluyfirvöld og endurnýjun í starfi.
Skólastjórum á höfuðborgarsvæðinu finnst málefni tengd skólahverfinu erfiðari en
félögum þeirra á landsbyggðinni. Þá þykja skólastjórum sem litla starfsreynslu hafa
málefni nemenda erfiðari viðfangs en þeim sem langa starfsreynslu hafa.
Ekki hafa orðið stórvægilegar breytingar á afstöðu skólastjóra á þessu tímabili.
Námskrárvinna er þó ívið erfiðari en fyrir tíu árum en samskipti við fræðsluyfirvöld eru
léttari viðfangs nú. Skólastjórar telja áætlanagerð veita meiri ánægju í starfi nú en mál-
efni nemenda eru neðar í röðinni en áður var.
UMRÆÐUR
Eins og áður segir var ein af meginröksemdum með stefnumörkuninni í grunnskóla-
lögunum frá 1995 að stuðla að nánari tengslum við þá sem skólinn á að þjóna. Mark-
miðið var að gera grunnskólana að sjálfstæðari stofnunum en áður var með því að
færa vald og ábyrgð sem næst þeim sem eiga að njóta þjónustunnar. Hugmyndin
með þeirri ráðstöfun er sú að ákvarðanir um daglegan rekstur og þjónustu séu tekn-
ar sem næst vettvangi, þ.e. af skólastjórnendum, sveitarstjórnarmönnum og foreldr-
um. Ekki þarf lengur að sækja til miðlægs ráðuneytis eða útibúa þess (fræðsluskrif-
stofa) með öll helstu mál skólastarfsins, heldur er skólastjórnendum og sveitarstjórn-
armönnum í sjálfsvald sett hvernig þeir reka og þróa sína skóla svo fremi sem starf-
ið sé í samræmi við grunnskólalög og aðalnámskrá.
I áðurnefndri rannsókn þeirra Ingólfs Asgeirs Jóhannessonar og félaga komast
þeir að þeirri niðurstöðu að hér á landi sé vaxandi áhersla lögð á hið faglega forystu-
hlutverk stjórnandans. Þeir halda því einnig fram að íslenskir skólastjórar séu eins og
milli steins og sleggju þar sem á þeim standi kröfur frá menntamálaráðuneyti, sveit-
arfélagi, kennurum, nemendum og foreldrum sem oft geti reynst mótsagnakenndar.
Vera kann að niðurstöður þeirra enduspegli þau gömlu sannindi að vandi fylgir
vegsemd hverri. Oumdeilt er að skólastjórar hafa nú umtalsverð völd og frelsi til þess
að móta skólastarfið með sínu fólki, en á sama tíma þjóna þeir mörgum hagsmuna-
aðilum og ekki er sjálfgefið að sjónarmið þeirra fari saman. Þetta gerir hlutverk skóla-
stjóranna flóknara en ella væri. Takist á hinn bóginn að virkja hagsmunaaðila til sam-
starfs geta opnast nýir og áhugaverðir möguleikar til frjórra og fjölbreytilegra skóla-
starfs.
Könnun greinarhöfunda á viðhorfum starfandi grunnskólastjóra til breytinga í
skólastarfi í kjölfar grunnskólalaganna 1995 sýnir að þeir eru almennt mjög ánægðir
með áhrifin. Yfirgnæfandi meirihluti þeirra telur að tilfærsla grunnskólans til sveitar-
félaga og áhrif hennar hafi aukið möguleika grunnskólans til að móta innra starf sitt.
202