Uppeldi og menntun - 01.01.2002, Síða 206

HLUTVERK SKOLASTJORA OG MAT ÞEIRRA
Af framansögðu má draga þá ályktun að skólastjórar í grunnskólum meti það svo
að sú stefna sem mörkuð var með grunnskólalögunum frá 1995 hafi gefist vel. I hnot-
skurn má segja að breytingin hafi falið í sér fráhvarf frá miðstýringu við stjórnun og
rekstur grunnskólans til valddreifingar þar sem flest mál á að leysa á heimavelli. Að
mati skólastjóranna hefur sjálfstæði skóla aukist verulega frá því sem áður var.
Þótt meirihluti skólastjóra sé þeirrar skoðunar að aðstæður til að bæta og efla
skólastarf hafi batnað í kjölfar grunnskólalaga frá 1995 kemur berlega í ljós að þeir
eru ekki eins sáttir við sitt eigið hlutverk. Þeir segjast t.d. verja mun meiri tíma til
stjórnunar og málefna nemenda en þeir telja æskilegt. Af því leiðir að forysta um
starfshætti og stefnumótun þokar fyrir hinum daglegu önnum. Fram hefur komið að
skólastjórar telja að svigrúm skólans til að fela millistjórnendum umsjón faglegra við-
fangsefna hafi vaxið verulega. Það kann að merkja að aðrir en skólastjórar beri þung-
ann af námskrárvinnu og annarri áætlanagerð en skólastjórarnir sitji uppi með ýmis
málefni er tengjast daglegri stjórnun og auknum mannaforráðum. Fjármál eru í aukn-
um mæli á þeirra könnu og þau geta verið tímafrek.
Viðfangsefni tengd námskrárvinnu og áætlanagerð veita skólastjórum mesta
ánægju í starfi. Eigi að síður telja þeir þessa málaflokka erfiða, enda er þar um ýmis
flókin álitaefni að ræða sem ná þarf samstöðu um meðal starfsmanna. Á það ekki síst
við um námskrárvinnuna. Þetta styður það sem áður var sagt að skólastjórar telja sig
ekki geta sinnt þeim verkum sem þeir vildu verja mestum tíma til og veita þeim
mesta ánægju í starfi vegna annarra verkefna sem eru tímafrek og þeir komast ekki
hjá að sinna. Af þessu má ef til vill draga þá ályktun að starf skólastjórans sé ekki eins
ánægjulegt og það var fyrir tíu árum að þær umbætur sem þeir telja að hafi orðið á
skólastarfi í kjölfar grunnskólalaga nr. 66/1995 hafi bitnað á starfsánægju þeirra.
í lögum um grunnskóla segir í 14. grein: „Skólastjóri er forstöðumaður grunn-
skóla, stjórnar honum og ber ábyrgð á starfi skólans og veitir honum faglega forystu.
Skólastjóri sér um að skólanámskrá skólans sé gerð." Ákvæðið „...og veitir honum
faglega forystu" er nýmæli frá fyrri grunnskólalögum og tekur af öll tvímæli um for-
ystuhlutverkið. Svo virðist sem skólastjórar séu sammála því að gefa hinu faglega
forystuhlutverki aukið vægi en samkvæmt niðurstöðum þessarar rannsóknar hefur
það ekki tekist. Því má velta því fyrir sér hvort sú áhersla sé óskhyggja þeirra frem-
ur en raunhæfur kostur. Samkvæmt síðustu kjarasamningum við grunnskólakennara
fá skólastjórar aukið verkstjórnarvald m.a. meira af vinnutíma kennara til umráða og
aukið svigrúm til að greiða fyrir afmörkuð viðfangsefni eða álag í starfi. Þetta ætti að
skapa þeim aukið svigrúm til að vinna að faglegum málefnum.
Af niðurstöðum þessarar könnunar má ráða að hlutverk hins faglega leiðtoga, sem
áhersla er lögð á í grunnskólalögunum, virðist þurfa að víkja fyrir hinum daglegu
önnum stjórnandans. Þessi þversögn er athyglisverð og leiðir hugann að því hvort
skólastjórar þurfi að gjalda fyrir umbæturnar með því að færast fjær hinum daglega
hjartslætti skólans sem birtist í samskiptum starfsmanna og samskiptum kennara og
nemenda. Leiða þessar breytingar til þess að skólastjórar verða í auknum mæli fram-
kvæmdastjórar rekstraraðila skólans á kostnað hins faglega mótandi leiðtoga? Ef svo
er gengur sú þróun þvert á vilja skólastjóraima.
204