Uppeldi og menntun - 01.01.2002, Qupperneq 249

BORKUR HANSEN
Stuðlar einkarekstur almenningsskóla
að betra skólastarfi?
Fræðileg umræða um skóln smjst að miklu leyti um hvernig megi gera þá betri. Hluti afþess-
ari umræðu hefur beinst að því að bæta skólastarf með aukinni markaðsvæðingu skóla. Það
eru einkum tvær hugmyndir sem um ræðir: að markaðsvæða almenningsskóla með einka-
skólum og skólastyrkjum, eða að einkareka almenningsskóla með samningsskólum.34 ígrein-
inni eru þessum hugmyndum gerð skil og greint frá umfangsmikilli rannsókn á áhrifum
samningsskóla í Bandaríkjunum. Fjallað er um Áslandsskóla í Hafnarfirði en líta má á hann
sem dæmi um samningsskóla.35 ílokgreinarinnar erfjallað um þær forsendur sem biía að baki
samningsskólum og hversu líklegt se' að þeir stuðli að auknum gæðum i skólastarfi.
Flestir líta á það sem sjálfsagðan hlut að ganga í skóla og jafnan er skóli fyrir börn og
unglinga rekinn af opinberum aðilum eins og ríki eða sveitarfélögum. En hefur það
rekstrarfyrirkomulag stuðlað að því að skapa nemendum bestu aðstæður og tækifæri
sem völ er á? Hefur það stuðlað að því að skólar hafi lagað sig að aðstæðum og þró-
ast og breyst til batnaðar? Hafa þeir með öðrum orðum náð að virkja nemendur,
kennara og foreldra með þeim liætti að almenningsskólinn36 sé öflug, sterk og fram-
sækin stofnun sem er vel í stakk búin til að uppfylla hlutverk sitt?
Á síðustu áratugum hefur hið hefðbundna fyrirkomulag á skipulagi og rekstri
opinberra skóla verið gagnrýnt, einkum í hinum enskumælandi heimi. Gagnrýnin er
einkum sú að hinn hefðbundni almenningsskóli standi sig ekki sem skyldi og ýmsar
hugmyndir um umbætur hafa komið fram þar að lútandi. í Bretlandi er gjarnan tal-
að um að upphaf þessa tímabils hafi markast með ræðu Callaghan forsætisráðherra
Breta er hann hélt við Oxfordháskóla 1976. í ræðunni lagði hann áherslu á að skólar
væru misgóðir og mikilvægt að meta hve vel þeir uppfylltu hlutverk sitt (sjá t.d.
34 Hugtakið samningsskóli er hér notað yfir opinbera skóla, rekna fyrir almannafé með sérstökum
verktakasamningi. Á ensku er þessi skólagerð nefnd „charter school".
35 Lokið var við þessa grein í mars 2002 en þá var samningur um rekstur Áslandsskóla í gildi. Hon-
um var rift haustið 2002.
36 Hér á eftir verður hugtakið almenningsskóli notað yfir það sem á ensku er kallað „public school",
þ.e. opinber skóli kostaður af almannafé, opinn öllum börnum og unglingum. Jafnan er um þá
skóla að ræða er veita lögbundið skyldunám.
247