Tímarit lögfræðinga - 01.01.1953, Side 23

Stjórnarskráin og HrafnkötlumáliS
17
1. Að birta rit, enda þótt meira en 50 ár séu liðin frá
dauða rithöfundar, breytt að efni, meðferð eða málblæ, ef
breytingunum er svo liáttað, að menning eða tunga þjóð-
arinnar bíði tjón af. Loks er bannað, að „sleyya hafla úr
riti, nema þess sé greinilega getið í útgáfunni." 1. gr.
Ljóst sýnist, að almenna löggjafanum hafi verið full-
heimilt að setja þessi ákvæði. 1 þeim felst engin slík tálmun
á prentfrelsi, sem bönnuð sé í 72. gr. stjskr. Og yfirleitt má
kalla það sjálfsagt og eðlilegt, að rit manna séu svo gefin
út sem frá þeim hefur verið gengið, eftir því sem heim-
ildir standa til. Stundum kunna leiðréttingar að vera óhjá-
kvæmilegar, t. d. vegna ritvillna, misritana eða bersýnilegs
misskilnings afritara, en þá á útgefandi venjulega að geta
leiðréttingarinnar. Þess er þó auðvitað ekki þörf hverju
sinni, þegar þess er getið í öndverðu, að stafsetning sé færð
til ákveðinnar stafsetningar, eins og gert er t. d. í útgáfum
Hins íslenzka fornritafélags. Eins er sjálfsagt að geta þess,
ef kafla er sleppt úr riti.
Rit er vitanlega ekki sama sem „bók“. Hauksbók, Flat-
eyjarbók og Möðruvallabók geyma t. d. mörg „rit“.
En breyting ,,að efni, málblæ eða meðferð“ er því að
eins refsiverð, ef henni er svo háttað, ,,að menning og
tunga þjóðarinnar bíði tjón af.“ Ef tilætlunin hefði verið
að veita rithöfundum fulla vernd við brenglun á ritum
þeirra ,þá hefði þessi takmörkun ekki verið gerð. Það er
sem sé auðsætt, að brengla má riti bæði að efni, málblæ og
meðferð svo, að menningu og tungu þjóðarinnar stafar
engin hætta af því. En brenglunin getur verið rithöfundi
til leiðinda og gefið alveg ranga hugmynd um það, sem
hann vildi sagt hafa, og ranga hugmynd um stíl hans og
kunnáttu. Það er enginn vandi að „plagiera" rithöfund án
þess að tungu þjóðarinnar eða menningu stafi nokkur hætta
þar af.
En svo er allmikið vandhæfi á dómi um það, hvað ieyft
sé og hvað bannað sé Má t. d. gera ágrip af Njálssögu handa
almenningi með nútíðarstafsetningu? Má gefa passíusálm-
aná út þannig, að rímgallar, sem óneitanlega finnast þar,
2