Tímarit lögfræðinga - 01.01.1953, Blaðsíða 29

Stjórnarskráin og HrafnkötlumáliO
23
þar með viðurkenndir nánir persónulegir hagsmunir þess-
ara aðilja. En þetta sjónarmið liggur ekki til grundvallar
ákvæðum 2. gr. laga nr. 127/1941. Þau eru sett til þess að
girða fyrir það, að rit þau, sem greinin tekur til, verði birt
breytt að efni eða orðfæri, eftir því sem nánar segir í lög-
unum. Þessar eru að efni til athugasemdir meiri hlutans í
forsendum dómsins. En svo segir: „Með því að áskilja rík-
inu einkarétt til birtingar rita þessara og banna á þann
hátt birtingu þeirra, nema að fengnu leyfi stjórnvalda,
hefur verið lögð fyrirfarandi tálmun á útgáfu ritanna, sem
óheimil verður að teljast samkvæmt 68. gr. stjórnarskrár-
innar.“ Ákvæði 2. gr. um bannið við útgáfu ritanna verður
samkvæmt þessu að engu hafandi, og það getur því ekki
verið refsiheimild. Þess vegna verður að sýkna ákærðu af
broti á þessu banni.
Þessi niðurstaða er alveg í samræmi við þann skilning,
sem haldið var hér fram á margnefndri grein stjórnar-
skrárinnar. Hún nefnir „ritskoðurí' (censura) sérstaklega
svo sem óleyfilega athöfn stjórnvalda. Og svo nefnir hún
„aðrar tálmanir". Ef bann við útgáfu rita allra frá tilteknu
tímabili er ekki „tálmun" slík sem 68. (nú 72.) gr. stjórn-
arskrárinnar á við, þá mun torfundið verða, hverjar slíkar
tálmanir yfirleitt eru bannaðar í þessari grein stjórnar-
skrárinnar. Takmarkið með banni við ritskoðun og öðrum
tálmunum fyrir prentfrelsi er vafalaust að girða fyrir að-
gerðir, stundum handahófskenndar, almenna löggjafans og
stjórnvalda til þess að varna útkomu rita, sem ekki hefur
verið hindrað með dómsúrskurði. Ef bannið í 2. gr. laga nr.
127/1941 væri löglegt þrátt fyrir ákvæði 72. gr. stjórnar-
skrárinnar, þá mætti almenni löggjafinn t. d. einoka út-
g'áfu dagblaða, nema undanþága stjórnarvalds væri fengin.
Og almenni löggjafinn gæti þannig haldið áfram, unz öll
útgáfa bóka og rita í landinu yrði einokuð til handa ríkis-
valdinu. Og þótt bannið væri skilorðsbundið þannig, að
leyfi stjórnvalds þyrfti til útgáfu rits, þá mætti binda leyfi
skilyrðum, meðal annars um efni rits, og bannið við rit-
skoðun mætti með þeim hætti sniðganga.