Tímarit lögfræðinga - 01.10.1953, Side 24

214
Járniö á Dynskógafjöru og málaferli um l>að.
Var járniS res derelicta?
Eigandi lilutar getur, eins og kunnugt er, afhent öðrum
rétt sinn með beinu afsali eða aðgerðum, er til þess má
jafna. En hann getur einnig gefið upp rétt sinn án þess
að ætla hann nokkrum sérstökum aðilja.
Hlutir, sem þannig er farið, eru nefndir res derelicta.
Að því er þá snertir kemur fyrst og fremst tvennt til
athugunar. 1. I-Iverjir eru þeir hlutir, sem undir hugtakið
falla. 2. Hver verður eigandi þeirra?
Um 1. Vafalausasta og venjulegasta dæmi um res dere-
lictas eru verðlitlir munir, sem menn henda í ruslatunnur,
eða á öskuhauga. Ymis vafamál geta þó vakizt upp í sam-
bandi við þá. Mælikvarðinn á því, hvort hlutur sé verð-
lítill, er mjög á reiki. Einn telur hlut nokkurs virði, sem
annar telur verðlausan. Menn eru misjafnlega nýtnir.
Hlutur, sem í dag er nær eða alveg verðlaus, getur síðar
orðið mikils virði, t. d. notuð frímerki. Hlutur getur verið
einum flokki manna verðmætur, en öðrum ekki o. s. frv.
Sjónarmiðin eru svo sundurleit, að engin almenn regla
verður í þau sótt.
Ilér er ekki um viðskipti að ræða, og reglur um þau eiga
því ekki við. Áherzlu verður því fyrst og fremst að leggja
á það, hvað ætla megi um vilja þess, sem hlutinn á, þ. e.
hvort ætla má, að eigandi hafi skilizt við hlutinn viljandi
og ekki ætlað sér að vitja hans aftur. Verð hlutarins, kostn-
aður við björgun hans, ytri aðstæður, framferði eiganda
o. fl. skiptir allt máli, er skera skal úr. Hér verður senni-
lega að nota almennan mælikvarða, þannig að leiði góð rök
til þess, að hlutur eins og sá, sem um ræðir, sé yfirgefinn
til fulls af eiganda og mun þá ekki stoða, að hann komi síðar
til. Þetta leiðir af því, að einnig ber að líta til þess, sem hlut-
inn tekur, sbr. m. a. Ilrd. XV., bls. 303 sbr. og 22. gr. 1. 42/
1926. Frá sjónarmiði þjóðfélagsins er það talið nytsemdar-
verií að bjarga verðmætum, og löggjöfin hvetur menn til
þess, sbi’. t. d. reglurnar um óbeðinn erindisrekstur, fundna
muni o. fl. Sama sjónarmið á við um res derelictas. En því
aðeins verða mcnn fúsir til aðgerða á þessu sviði, að þeir