Tímarit lögfræðinga - 01.06.1961, Blaðsíða 4

presla ofarlega á baugi, en einnig aukin fræðsla almenn-
ings, einkum i kristnum fræðum og þá jafnframt lestri.
Ilérlendir menn létu og mál þessi til sin taka ýmist af
áhuga eða hvötum stjórnvalda cða annarra. Meðal slikra
manna má nefna: Skálholtsbisluipana Jón Yidalín (1697
—1720, og Jón Árnason (1722—1743), Gísla Magnússon
hiskup að Hólum (1728—1737) og þá Bjarna Jónsson
skólameistara í Skálholli (1753—1781) og Pál Jakobsson
conrektor. Síðast en ekki sizt ber þó að nefna Jón Þor-
kelsson (Thorcilius), er var rektor Skálholtsskóla á ár-
unum 1728—1737. Hann átti mikinn þátl i því, að Lud-
vig Harboe — síðar Sjálandsl)iskup — var sendur hingað
árið 1741 til þess að athuga kristnihald og menntunar-
ástand i landinu. Harboe dvaldist hér á landi til ársins
1745, og var Jón Þorkelsson förunautur hans. Sendiför
þessi hafði mikla þýðingu, einkum að þvi er snerti
barnafræðslu og menntun presta að nokkru. Ýmis fyrir-
mæli, er áttu rót sína að rekja til Harboe, voru gefin
út , t. d. konungsbréf um confirmation 29/5 1744; For-
ording áhrærandi ungdómsins catechisation á íslandi 29/5
1744; Ts. um húsvitjanir 27/5 1746; Ts. 3/6 1746 um
húsaga, Erindisbréf handa biskupum 1/7 1746 o. fl. Um
æðri menntun hér á landi fjallar Ts. 3/5 1743 um skól-
ana. Þessi tilskipun átti rót sína að rekja til Jóns bisk-
ups Árnasonar og er að mestu i samræmi við tillögur
hans, en Harboe átti þar og góðan hlut að máli. Þar er
beint tekið fram, að skólarnir séu kennslustofnanir handa
prestsefnum. Kennslugreinar voru: latína; griska; guð-
fræði; heimspeki; hebreska; íslenzka; danska; reikning-
ur; söngur og saga bæði Islendinga og veraldarsaga, þar
með talin stjórnfræði og þjóðaréttur. 1 framkvæmd mun
þessum ákvæðum hafa verið linlega fvlgt, og mun t. d.
aldrei hafa orðið úr kennslu i stjórnfræði og þjóðarétti.
Eins og fyrr var getið og alkunnugt er, hnignaði hag
þjóðarinnar mjög á síðari hluta 18. aldar, og fór svo
að lokum, að biskupsstólarnir voru lagðir niður svo og
50
Tímarit lögfræðinga