Tímarit lögfræðinga - 01.11.1978, Blaðsíða 35

Með reglum þessum er fyrsta skrefið stigið í þá átt að aðgreina ein-
staklinginn frá þeim atvinnurekstri, er hann stundar. Það hefur um
margra áratuga skeið verið mönnum víða um heim mikið umhugsunar-
efni, hvernig koma mætti fram samræmdri skattlagningu á atvinnu-
rekstri án tillits til rekstrarforms. Skattlagning tekna af atvinnurekstri
einstaklinga var skv. eldri lögum og reyndar einnig skv. hinum nýju
gjörólík þeim reglum, sem gilda um skattlagningu samskonar rekstrar í
höndum t.d. hlutafélags. Einstaklingsreksturinn er skattlagður eftir
stighækkandi skattstiga, þar sem jaðarskatturinn var 40% skv. eldri
lögum, en er 34% skv. hinum nýju, og auk þess nýtur einstaklingurinn
persónuafsláttar frá atvinnurekstrartekjum sínum. Á tekjur af at-
vinnurekstri lögpersóna var hins vegar lagður 53% skattur skv. eldri
lögum en 45% skv. hinum nýju. Þá valda ákvæðin um frádráttarbærni
tillaga í varasj óð einnig mismunun, þar sem slík heimild er bundin við
lögpersónur en ekki heimil í einstaklingsrekstri. Þessar ólíku reglur
geta hæglega leitt til mismunar í skattlagningu og þar með haft veru-
leg áhrif á samkeppnisaðstöðu eftir rekstrarformi, þótt starfsemin sé
hliðstæð.
Ýmsir fræðimenn hafa komið fram með hugmyndir um sérstaka
atvinnurekstrarskattlagningu til lausnar á þessum vanda. 1 þeim hug-
myndum felst, að allur atvinnurekstur skuli skattlagður sérstaklega
án tillits til þess, hvort hann er rekinn af einstaklingi eða lögpersónu,
og reksturinn sem slíkur verði ávallt sjálfstæður skattaðili. Afleiðingin
af þessu yrði sú, að einstaklingar yrðu aldrei skattlagðir af atvinnu-
rekstrartekjum heldur einungis af eignatekjum eða launatekjum og
eigandi fyrirtækis yrði þá launþegi fyrirtækisins á svipaðan hátt og
forstjóri hlutafélags er skv. gildandi ákvæðum.
Með lögum nr. 40/1978 er stigið skref í þessa átt, þótt aðgreiningin
á atvinnurekstrinum og manninum, sem að honum stendur, sé ekki
útfærð til fulls. Hitt er annað mál, að það hafa kannski verið önnur
atriði en hugmyndin um myndun sérstakra skattaréttarlegra lögper-
sóna, sem byggðust á sérskattalegum sjónarmiðum, en væru ekki af-
leiddar af hinum hefðbundnu lögpersónum, sem mestu hafa ráðið um,
að þessi umdeildu ákvæði eru komin inn í lögin. Það er alkunna, að
atvinnurekendur hafa að vissu leyti átt fleiri kosta völ en launþegar
til að firra sig skattgreiðslum, t.d. með fjárfestingum o'g fyrningum.
Afleiðingin hefur orðið sú, að ýmsir aðilar, sem lítið hefur virst skorta
til einkaneyslu, hafa verið skattlausir ár eftir ár. Eru mönnum eflaust
í fersku minni mótmæli vegna þessa, sem fram komu víða eftir útkomu
skattskráa á árinu 1976, t.d. í Bolungarvík og Hveragerði. Þessi ákvæði
129