Tímarit lögfræðinga - 01.11.1978, Blaðsíða 10

þess, að á árinu 1917 hefðu verið sett lög þess efnis að landeigandi
gæti óskað þess, að leigufjárhæðin væri endurmeti á 10 ára bili þegar
land væri leigt til óákveðins tíma. Hæstiréttur féllst á þá skoðun, að
landeigandi ætti rétt á að fá leiguna hækkaða. Segir í dóminum: „Þar
sem réttur landeiganda til að segja upp lóðarnotunum var mjög tak-
markaður og leigutími ótakmarkaður þá þykja ákvæði samningsins
um leigugjaldið ekki eiga að binda leigusala um ófyrirsjáanlegan tíma“.
(Hrd. 1951 bls. 29B).
Er nokkuð forvitnilegt með hliðsjón af síðari þróun að bera dóm
þennan saman við norska Madla-dóminn frá 1958 (NRt. 1958 bls. 529),
en þar segir frummælandinn Eckhoff hæstaréttardómari um svipað
tilvik: „I det tilfelle som det foreliggende er det ikke rettlig hjemmel
for at regulere det avtalte vederlag under henvisning til den alminde-
lige prisstigning".
n.
Hér að framan hefur verið rakið í örfáum dráttum, hvernig þessum
málum er nú skipað á Norðurlöndum. Þrátt fyrir verðbólgu og önnur
fjárhagsvandræði, þá er nauðsynin til samningagerðar á fjármuna-
sviðinu ekki minni í dag en hún hefur verið. Þrátt fyrir verðbólgu-
gengissig og gengisfall, verður fjármálastarfsemi að halda áfram. Á
þeim vettvangi eru allir háðir hver öðrum, einstaklingar, lögaðilar,
stéttir, þjóðir og riki. Það verður að hafa að leiðarljósi, að almennt
séð eigi menn að halda gerða samninga.
m.
1. Fyrst þarf að athuga, livort raunverulega sé nauðsyn á sérstakri
löggjöf eða aðgerðum af þjóðfélagsins hendi til þess að hamla á móti
áhrifum verðbólgunnar á samninga. Taka verður sérstaklega fram,
að hér er ekki átt við okur, nauðung og aðra misbeitingu.
Bent er á, að verðbólga sé hluti af daglegu lífi okkar, sem reikna
verði með í öllum okkar gerðum á fjármálasviðinu. Flestir hagfræð-
ingar telja, að við hér í Vestur-Evrópu megum vænta þess, að verð-
bólga haldi áfram í þessum heimshluta og fari jafnvel vaxandi. Við
verðum því að haga lífi okkar samkvæmt því. Engin brýn ástæða sé
því til sérstakrar löggjafar af þessu efni og engin ástæða til að skerða
samningafrelsið.
Á hinn bóginn er ljóst, að samningur, sem var bæði skynsamlegur
og eðlilegur, þegar hann var gerður, getur á skömmum tíma orðið
ósanngjarn og óþolandi fyrir samningsaðila af völdum verðbólgunnar.
104